Zmiana granic Polski po II wojnie światowej, będąca wynikiem decyzji zwycięskich mocarstw, spowodowała ogromne przemieszczanie się Polaków. Migracja odbywała się z utraconych ziem na Wschodzie, na nowo przyznane Ziemie Zachodnie. W 1945 r. do Gryfina nad Odrą przybyła duża grupa Polaków z powiatowego miasteczka Kałusz, położonego w województwie stanisławowskim. I tak w tej nowej "małej ojczyźnie", gdzie wszystko trzeba było zaczynać od początku, zaczęła się rodzić polskość konsolidująca lokalną społeczność.
11 listopada 2021 r. z okazji Narodowego Święta Niepodległości i 75. rocznicy osadnictwa polskiego na Ziemi Gryfińskiej odbyła się uroczystość w Gryfinie, której organizatorem było Koło w Gryfinie Zachodniopomorskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” oraz Gmina Gryfino. W uroczystości wzięła udział Halina Nabrdalik, członek Rady Krajowej i Prezes Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Opolu, Władysław Tokarski, członek Krajowej Komisji Rewizyjnej oraz Tatiana Čepukoit, Dyrektor Biura Zarządu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
Z okazji Narodowego Święta Niepodległości i rocznicy przybycia do Gryfina pierwszych osadników, w kościele pw. Niepokalanego Serca Maryi na Górnym Tarasie w Gryfinie, podczas mszy świętej za Ojczyznę, została poświęcona kopia obrazu przywiezionego przez ks. Jana Palicę z Kałusza na Kresach Wschodnich. Obraz namalowany przez Stanisława Kaczora-Bastowskiego zatytułowany „Hołd stanów składany Matce Bożej Królowej Korony Polskiej” miał i ma ogromne znaczenie nie tylko dla Prezesa Koła w Gryfinie Zdzisława Szczepkowskiego ale całej społeczności kultywującej tradycje polskiej obecności na tym terenie. Poświęcony został także nowy sztandar Koła w Gryfinie Zachodniopomorskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
Mszę odprawił ks. biskup Henryk Nejman, księża Stanisław Helak i Henryk Krzyżewski. Oprawę muzyczną zapewniła Zakładowa Orkiestra Dęta PGE Dolna Odra.
Po Mszy Św. w kościele odbyła się uroczysta akademia na cześć gryfińskich pionierów – pierwszych osadników z lat 1945-1947, z udziałem władz Stowarzyszenia, Gminy Gryfino oraz miast partnerskich. Uroczystość uświetnił występ uczniów Szkoły Muzycznej I stopnia oraz chóru Res Musica z Gryfina jak też kapel ludowych z Borzymia, Gardna, Wełtynia i Raciechowic. Podczas akademii wręczono pamiątkowe medale osadnikom Ziemi Gryfińskiej i przybyłym gościom. Nie zabrakło również ogólnie znanych utworów patriotycznych, co zachęciło Gryfinian i gości do wspólnego śpiewania.
Zdjęcia: Władysław Tokarski
Historia Gryfina rozpoczyna się wraz z dniem 1 marca 1254 roku, kiedy to nowo założone miasto, o niemieckiej nazwie Gryphenhagen (od niem. Greif czyli gryf i Hagen, przestarzała forma od Hain czyli zagajnik), otrzymało z rąk księcia Barnima I magdeburskie prawa miejskie. Dokument ten został wystawiony w Seelow koło Frankfurtu nad Odrą.
Jednak początki osadnictwa ludzkiego na ziemi gryfińskiej sięgają 8 000 lat p.n.e., a Słowianie osiedlili się na tym obszarze prawdopodobnie w VIII-IX wieku. W momencie lokacji Gryfino otrzymało 100 łanów gruntów ornych, 100 łanów pastwisk oraz lasów, zwolnienie z danin na sześć lat, prom na Regalicy, prawo wolnej żeglugi na rzekach, zwolnienie od ceł w całym księstwie, prawo do połowu ryb, koszenia siana oraz budowy młynów na Tywie.
Nowy ośrodek miejski szybko zyskiwał na znaczeniu i w kolejnych latach otrzymał nowe przywileje, jak np. prawo zakładania cechów i gildii kupieckich, prawo wolnej żeglugi na wodach całego kraju oraz prawo do założenia w mieście wolnego portu. Już w XIII wieku Gryfino brało aktywny udział w polityce stanów księstwa, zwłaszcza wobec stałego zagrożenia ze strony Brandenburgii. W 1278 roku Gryfino wraz z trzema innymi miastami poręczyło układ Barnima I z margrabią Konradem, a w 1284 roku układ w Czworokole.
Po zawarciu we Frankfurcie w 1338 roku pokoju miedzy Pomorzem i Brandenburgią, który przewidywał sukcesję margrabiów w Księstwie Szczecińskim i wymagał złożenia im przez miasta hołdu, Gryfino weszło do koalicji antyksiążęcej, będącej jednocześnie koalicją antybrandenburską, kierowanej przez Szczecin. W wyniku trzyletniego sporu połączonego z walką zbrojną, miasta ostatecznie nie złożyły hołdu. W drugiej połowie XIV wieku Gryfino, coraz silniej związane ze Szczecinem, zaczęło tracić na znaczeniu. Do końca stulecia uzależniło się całkowicie pod względem gospodarczym od stolicy księstwa, schodząc do roli ośrodka rynku lokalnego.
Mimo to w roku 1394 podczas walki Hanzy z korsarską organizacją Braci Witalijskich Gryfino czynnie włączyło się do koalicji miast, jako członek wspomagający Hanzę. W roku 1530 wielki pożar strawił całe miasto. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1630 roku spłonął wik[[refr:"nazwa"|Wik - dzielnica dla ludności słowiańskiej.]] północny, a w 1640 wycofujący się Szwedzi spalili mosty na Regalicy i Odrze Zachodniej.
W latach 1653-1679 Gryfino należało do Pomorza Szwedzkiego, mimo że w roku 1648 mocą postanowień pokoju westfalskiego w Osnabrück przyznane zostało Brandenburgii. W XVIII wieku miasto podupadło gospodarczo, do czego przyczyniły się miedzy innymi splądrowanie przez wojska rosyjskie w 1760 roku podczas wojny siedmioletniej oraz wielka powódź z 1780 roku. W tym czasie coraz większe znaczenie jako źródło utrzymania mieszkańców zyskiwało rolnictwo. Opisując w roku 1782 powiat Gryfino, Brueggemann informował, że: „...powiat gryfiński posiada 29 wsi, 24 folwarki, 12 młynów wodnych, 6 wiatraków, młyn olejowy, młyn-papiernię, młyn tartaczny, cegielnię, 12 kościołów parafialnych i 14 filialnych. W powiecie było 12 pastorów, 26 kościelnych i nauczycieli, 4 wolnych sołtysów, 382 chłopów gospodarzy, 2 półchłopków, 24 kowali. Na czele powiatu stał landrat (starosta), a był nim baron von Steinaecker z Rożnowa”.
Ożywienie stosunków gospodarczych nastąpiło dopiero w XIX wieku. W latach 1867/60 zbudowano drewniane mosty na Regalicy i Odrze, w 1877 roku miasto otrzymało połączenie kolejowe ze Szczecinem, w 1895 roku ze Swobnicą, a w 1898 roku z Pyrzycami. Obok linii kolejowej i szosy, Gryfino połączone było ze Szczecinem i innymi miastami nad Odrą licznymi regularnymi liniami żeglugi, których statki przewoziły zarówno ładunki jak i pasażerów. W 1866 roku na terenach należących do miasta pracowało 9 młynów; przemysł nie odgrywał wówczas w Gryfinie większego znaczenia.
W 1930 roku pracowały w mieście cztery zakłady przemysłowe: fabryka chemiczna oraz wytwórnie mydła, konserw mięsnych i kapeluszy filcowych. Na północ od miasta znajdował się zakład suchej destylacji drewna. W dniach od 8 do 21 marca 1945 toczyły się ciężkie walki o Gryfino, w wyniku których miasto zostało zniszczone w 75%. 20 lutego 1945 roku Państwowy Komitet Obrony ZSRR wydał zarządzenie, które stwierdzało m.in., że: „...do chwili ustalenia przez przyszłą konferencję pokojową, za zachodnią granicę Polski należy uważać linię biegnącą na zachód od Świnoujścia do rzeki Odry (w rejonie Gryfina) i dalej Odrą do Nysy".
Oznaczało to, że tereny te nie mogą być traktowane jako sowiecka strefa okupacyjna Niemiec i będą przekazywane polskiej administracji cywilnej. Komendantury sowieckie tworzono zachowując niemiecki podział administracyjny tak, że powiat gryfiński ponownie przybrał kształt z 1938 roku. 20 marca 1945 cały obszar powiatu gryfińskiego znalazł się w zarządzie sowieckich władz wojskowych, a pierwsi Polacy zatrzymali się w Gryfinie 2 maja 1945 roku. Ludność niemiecka została zmuszona do opuszczenia tych terenów.
Uroczystość dofinansowana ze środków Fundacji PGE, Fundacji ENEA
