Andrzej Grzeszczuk, Irena Szirkowiec
Przełom ustrojowo-polityczny, jaki nastąpił w 1989 r., spowodował również zmiany w polityce państwa w stosunku do Polonii i Polaków zamieszkałych poza granicami kraju. Odpowiedzią na nowe wyzwania było powołanie do życia Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, które miało odbudować więzi diaspory z krajem i nieść pomoc wykluczonym ze zbiorowej pamięci narodu Polakom na Wschodzie.
Pierwszy prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” prof. Andrzej Stelmachowski podsumowując dziesięć lat funkcjonowania organizacji, wymienił sześć podstawowych kierunków jej działalności. Za najważniejszy uznał utrzymywanie kontaktów z wszystkimi środowiskami polskimi na całym świecie. Najbardziej namacalnym i widocznym przejawem realizacji tego kierunku były podjęte w pierwszym roku istnienia Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” działania na rzecz możliwie szybkiego zorganizowania zjazdów, spotkań i konferencji zarówno o charakterze środowiskowym, jak i ogólnopolonijnym. Już na zebraniu założycielskim Stowarzyszenia rozważano potrzebę zwołania zjazdu Polonii i Polaków z kraju i zagranicy.
Pierwsze ogólnoświatowe spotkanie, pod nazwa „Kraj – Emigracja”, odbyło się w Rzymie w październiku 1990 r., następne nosiły już nazwę Zjazdów Polonii i Polaków z Zagranicy. Obok wypracowania ogólnych kierunków współpracy, przyjęcia uchwał i postulatów, Zjazdy pozwalały na nawiązanie kontaktów z różnymi środowiskami z całego świata, z reprezentującymi je organizacjami polonijnymi i polskimi, określenie ich pilnych potrzeb i wypracowanie ogólnych zasad współpracy. Z tego sztandarowego kierunku działalności Stowarzyszenia wynikał kolejny, jakim jest wszechstronne wspieranie działalności organizacyjnej i programowej polskich stowarzyszeń na całym świecie, w tym wspomaganie kultury, edukacji sportu, młodego pokolenia itd.
Wszystko zasadza się na wsparciu i pomocy udzielanej polskim organizacjom, w nich bowiem skupia się realizacyjny potencjał pozwalający na rozpoznanie i zaspokajanie potrzeb środowisk polonijnych i polskich poza granicami kraju. Fundamentem działalności Stowarzyszenia są stałe, bieżące kontakty z polskimi organizacjami podtrzymującymi w środowisku świadomość narodową i emocjonalny kontakt z ojczyzną. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” realizuje te cele poprzez działalność inwestycyjną, finansowanie kulturalno-oświatowych programów organizacji, dofinansowanie kosztów utrzymania siedzib oraz – w wyjątkowych wypadkach – utrzymanie etatowych pracowników. W początkowym okresie działalności Stowarzyszenie skupiało się głównie na wspieraniu inicjatyw ze Wschodu, jednak stopniowo, w miarę zaspokajania najpilniejszych potrzeb, coraz większą część środków przeznaczano na realizację inicjatyw organizacji na Zachodzie. Duży obszar przedsięwzięć to finansowanie programów zgłaszanych z własnej inicjatywy przez polskie stowarzyszenia z całego świata.
Równolegle do działań zmierzających do zacieśnienia więzów z emigracją na Zachodzie podejmowano inicjatywy na rzecz odbudowy społeczno-kulturalnego życia polskiego na Wschodzie. Komunistyczna władza pozbawiła tamtejsze społeczeństwa podstawowej umiejętności samoorganizacji. Pierwsze kroki powstających polskich stowarzyszeń wymagały ogromnego wysiłku przy tworzeniu autentycznego życia społecznego. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” świadczyło w tym pionierskim okresie pomoc specjalną. Korzystając z doświadczenia i umiejętności ekspertów, organizowano na Wschodzie kursy i warsztaty na temat zakładania organizacji społecznych, kierowania nimi w demokratyczny sposób, tworzenia statutów i programów działania oraz zdobywania środków na działalność.
Organizacje polskie na Wschodzie powstawały i powstają nadal w skrajnie trudnych warunkach ekonomicznych, a niekiedy także w trudnych warunkach politycznych. Ich byt w dalszym ciągu bywa zagrożony, o czym świadczą działania władz państwowych na Białorusi. Nie ustaje potrzeba niesienia zarówno pomocy materialnej, organizacyjnej, jak i wsparcia politycznego.
Wspieranie organizacji to także pomoc finansowa w utrzymaniu siedzib i struktur organizacji, głównie na Wschodzie, niezbędna dla ich szerokiego i aktywnego funkcjonowania. Środki finansowe przekazywane przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” przeznaczone były na utrzymanie i modernizację siedzib, w tym na pokrycie kosztów wynajmu lokali, wydatków administracyjno-biurowych, bieżących napraw i drobnych remontów, doposażenie siedzib w niezbędny sprzęt i urządzenia, koszty organizacji spotkań i zjazdów członków organizacji, wyjazdy do oddziałów i wynagrodzenia. Pomoc ta miała na celu stworzenie warunków do realizacji działań programowych organizacji i umożliwienie prowadzenia tych rodzajów aktywności, które zwiększały poczucie przynależności narodowej, integrację środowiska oraz podwyższała pozycję społeczności polskiej w środowisku lokalnym.
Za niezwykle istotne Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” uważa popieranie wszelkich przedsięwzięć integrujących Polonię i Polaków za granicą także w wymiarze organizacyjnym. Wsparcie finansowe otrzymują stowarzyszenia jednoczące mniejsze lokalne podmioty na poziomie krajowym, takie jak Federacja Organizacji Polskich na Ukrainie, ponadregionalne, integrujące organizacje na poziomie kontynentów, np. Europejska Unia Wspólnot Polonijnych oraz o zasięgu światowym jak Rada Polonii Świata.
Z trzydziestoletniego doświadczenia Stowarzyszenia wynika, że tworzenie ponadregionalnych struktur jest potrzebą naturalną, wielokrotnie podnoszoną przez środowiska polonijne, a wsparcie udzielane przez te struktury w sprawach dotyczących środowisk lokalnych ma szczególną wartość, czego przykładem mogą być uchwały Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych czy Kongresu Polonii Amerykańskiej w sprawie sytuacji mniejszości polskiej na Litwie.
Przekazując fundusze na utrzymanie lokali (czynsze, opłaty za gaz, energię elektryczną, bieżące naprawy i drobne remonty) i koszty bieżącego funkcjonowania (rachunki telefoniczne, dostęp do internetu, opłaty pocztowe, wydatki administracyjno-biurowe, doposażenie siedzib w niezbędny sprzęt i urządzenia, koszty organizacji spotkań oraz zjazdów członków organizacji, wyjazdy do oddziałów i wynagrodzenia), Stowarzyszenie umożliwia funkcjonowanie ośrodkom, wokół których krystalizuje się życie polskie i działalność statutowa. Stanowią one zaplecze przyciągające nowe grupy, pozostające najczęściej poza strukturami organizacyjnymi. Od niewielkich, jednopokojowych biur, w których możliwe są jedynie sporadyczne spotkania władz statutowych i bieżąca praca administracyjna, aż po Domy Polskie z salami widowiskowymi i pomieszczeniami dla wielu organizacji. Wszystkie te obiekty mogą funkcjonować dzięki pomocy finansowej świadczonej wyłącznie lub częściowo przez Stowarzyszenie.
W ramach bezpośredniego wspierania organizacji Stowarzyszenie finansowało posiedzenia władz, zjazdy wyborcze, a także imprezy integrujące środowiska – obchody świąt narodowych, religijnych itp. Wśród stowarzyszeń polonijnych i polskich za granicą są również takie, które powstały z inspiracji i dzięki organizacyjnemu wsparciu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
Środowiska polonijne, szczególnie te oddalone od Polski, potrzebowały niejednokrotnie wsparcia ze strony osób, które staną się animatorami miejscowych społeczności, które zaszczepią nowe inicjatywy i projekty społeczno-kulturalne, wprowadzą naukę podstaw języka, zapoznają z tradycjami i historią, przybliżą prawdziwy obraz dzisiejszej Polski. Odpowiedzią na takie zapotrzebowanie był między innymi projekt „Czas na Polskę”, w ramach którego wolontariusze Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” spędzili kilka miesięcy w Argentynie, Brazylii, Rosji, Republikach Środkowoazjatyckich, krajach Kaukazu i na Ukrainie.
Stowarzyszenie w minionym trzydziestoleciu wspierało także różne formy aktywności organizacji polonijnych, w tym organizacji imprez patriotycznych, rocznicowych, okolicznościowych, religijnych, folklorystycznych i innych, istotnych dla realizacji potrzeb polskich i polonijnych społeczności oraz umacniania tożsamości narodowej i poczucia przynależności do lokalnej polskiej wspólnoty. Wśród szeregu cyklicznych przedsięwzięć realizowanych często od wczesnych lat 90. XX wieku szczególne znaczenie mają tradycyjne festiwale kultury polskiej, festiwale polonijnych zespołów artystycznych, festiwale kultury polskiej, obchody Dnia Niepodległości Polski, spotkania związane ze świętami Bożego Narodzenia i Wielkanocą, a także obchody Dnia Polonii i Polaków za Granicą.
Dla prawidłowego funkcjonowania organizacji polonijnych i polskich poza granicami kraju istotne są cykliczne zjazdy, zebrania i inne statutowe spotkania związane z demokratycznym wyborem władz, sprawozdawczością, podejmowaniem uchwał odnośnie do kierunków działania i realizacji przyjętych programów. Te formy aktywności także otrzymywały i nadal otrzymują wsparcie ze strony Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
W ciągu trzydziestoletniej działalności Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” udzieliło wsparcia około sześciuset organizacjom polonijnym z całego świata z sześćdziesięciu krajów na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Podjęto kontakty i udzielono wsparcia organizacjom polonijnym w tak odległych krajach, jak: Japonia, Wietnam, kraje afrykańskie, Haiti.
Polacy i osoby polskiego pochodzenia zamieszkałe za granicą funkcjonują w określonych zbiorowościach, które określają ich społeczne usytuowanie. Jedną ze zbiorowości jest wspólnota osób, które łączy tożsamość odnosząca się do kraju pochodzenia, w tym wypadku do Polski. Wyłanianie się wewnątrz takiej zbiorowości struktur organizacyjnych jest procesem spontanicznym i naturalnym, obserwowanym zarówno wśród pierwszych polskich osadników w Brazylii czy Stanach Zjednoczonych, jak i pośród przedstawicieli tzw. nowej emigracji z ostatnich lat. Proces powstawania organizacji polonijnych zaspokaja potrzebę odnajdywania się w środowisku obcym i pozornie nieprzyjaznym osób, które posługują się wspólnym kodem kulturowym oraz wspólnym językiem symboli. Funkcjonowanie tysięcy polskich i polonijnych instytucji, stowarzyszeń i organizacji na całym świecie świadczy o tym, że zaspokajają one istotne potrzeby środowisk i są niezbędne do utrzymania stanu posiadania polonijnej społeczności, rozumianego jako znajomość języka i kultury polskiej.
Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” uznaje, że funkcjonowanie w świecie polonijnych i polskich skupisk jest wartością z punktu widzenia Polski istotną i może mieć pozytywny wpływ na wizerunek Polski w świecie. Co więcej, zakłada, że polonijne organizacje mogą być dla władz polskich i władz kraju osiedlenia partnerem współkształtującym wzajemne stosunki. W związku z tym działania ukierunkowane na umacnianie pozycji organizacji winny być jednym z zasadniczych kierunków w programach kierowanych do Polonii i Polaków za granicą.
Wspieranie polskich i polonijnych środowisk, w tym w szczególności wspieranie istniejących struktur organizacyjnych, było i jest nadal jednym z podstawowych celów realizowanych przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. Siła i atrakcyjność polonijnych struktur organizacyjnych na wszystkich poziomach przekłada się wprost na atrakcyjność polskiej tożsamości, na jej żywotność i perspektywy utrwalenia w następnych pokoleniach.
PATRONAT MEDIALNY
OPRACOWANIE INFORMATYCZNE I GRAFICZNE PORTALU - © POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
ZDJĘCIA - © AGATA PAWŁOWSKA - POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
Kopiowanie całości lub części zabronione. Materiał chroniony prawem autorskim.
41828
