Tytuł jaki nadaliśmy temu artykułowi oddaje sedno działań podjętych przez Górnośląski Oddział Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" dzięki dotacji Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika" dotyczących wolontariackich prac porządkowych na lwowskich cmentarzach na Zniesieniu, w Zamarstynowie, w Hołosku Małym oraz na zabytkowym cmentarzu katolickim w Drohobyczu. Pochowani są tam nasi rodacy, pamiętamy o nich, walczyli o niepodległość polski, budowali jej pomyślność, każdy na miarę swoich możliwości i talentów. Bez ich wysiłku nie byłoby Kresów, które wspominamy - tych dawnych, ale i współczesnych, bo polskość na tych ziemiach nigdy nie przeminęła, chociaż przesuwały się słupy graniczne i tablice z nazwami państw. Miejsca ich ostatniego spoczynku nie mogą popaść w ruinę, bo to niezgodne z naszą kulturą i tradycją. Dlatego nie wystarczy pamięć - potrzebne jest działanie.
Rewitalizacja miejsc pamięci, a przynajmniej powstrzymanie ich naturalnej - ze względu na upływ czsu - degradacji, wymaga skoordynowanych działań. Górnośląski Oddział SWP, pod organizacyjnym przewodnictwem Alicji Brzan-Kloś postawił na wolontariat.
I tak to przybyli z Polski wolontariusze - animatorzy (z uwagi na trwające działania wojenne młodzież szkolna nie mogła uczestniczyć w projekcie bezpośrednio na miejscu, na Ukrainie - przyjęła na siebie inne zadania, o czym powiemy później), wspólnie z wolontariuszami z Liceum nr 10 im. Świętej Marii Magdaleny we Lwowie, wolontariuszami z Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "ZABYTEK” we Lwowie oraz wolontariuszami z Parafii p.w. Świętego Bartłomieja w Drohobyczu i z Oddziału Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej w Drohobyczu - przy wykorzystaniu zakupionego i udostępnionego sprzętu - przeprowadzili na tych cmentarzach, pod nadzorem dr Iwony Pietrzyk najpotrzebniejsze prace porządkowe.
W trakcie projektu przydarzyła się również sytuacja niespodziewana. W lipcu br. konieczny okazał się wyjazd interwencyjny koordynatora projektu do Lwowa i Drohobycza w związku z otrzymanymi sygnałami o dewastacji grobów i alei cmentarnych poprzez wycinkę drzew na cmentarzu w Drohobyczu, przy ul. Truskawieckiej. Interwencja u zlecających wycinkę drzew okazała się skuteczna i usunięto z terenu cmentarza powstałe w jej wyniku pnie, wióry i pocięte gałęzie.
W projekcie wykonano również bardzo potrzebną dla planowania przyszłych działań dokumentację fotograficzną najcenniejszych grobów i pomników nagrobnych oraz zachowanych inskrypcji nagrobnych, co pozwoliło na ocenę stanu ich zachowania oraz określenie zakresu ewentualnych dalszych prac porządkowych, dokumentacyjnych i konserwatorskich na tych obiektach cmentarnych. Była ona sukcesywnie zamieszczana w stworzonej od podstaw internetowej bazie danych wymienionych powyżej obiektów cmentarnych.
Warto tu podkreślić, że po raz pierwszy na tak dużą skalę przeprowadzono prace porządkowe i dokumentacyjne na Cmentarzu Katolickim w Drohobyczu, przy ul. Truskawieckiej. Ten dorobek będzie owocował przez kolejne lata. Podobnie we Lwowie gdzie kontynuowano prace (na bazie posiadanej już dokumentacji z poprzednich lat) na Cmentarzu Zamarstynowskim i na Cmentarzu w Hołosku Małym, do których dołączył w tym roku mniej zanany, ale niezwykle cenny historycznie Cmentarz na Zniesieniu.
Wolontariusze uczestniczący w realizowanym projekcie, oprócz wykonania konkretnych prac porządkowych, w ramach wycieczek historycznych, wykładów i warsztatów historycznych pozyskali wiedzę dotyczącą polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego we Lwowie i w Drohobyczu, a także - wspartą praktyką - o metodach ochrony zabytków.
Do ważniejszych tematów poruszanych w trakcie wykładów i spotkań zaliczyć można:
Skoro mówimy o udziale osób merytorycznie spierających projekt, należy zaakcentować udział dr Iwony Pietrzyk - historyka uniwersyteckiego, której wiedza i doświadczenie pozwoliły na profesjonalne przygotowanie wolontariuszy do realizacji zadania.
Na miejscu, na ukraińskich cmentarzach wolontariuszy wspierali m.in.
Zbigniew Pakosz - sekretarz Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "ZABYTEK” we Lwowie, który od kilkudziesięciu lat działa na rzecz porządkowania polskich cmentarzy, kwater i wybranych obiektów cmentarnych,
Wiera Szerszniowa, Dyrektor X LO im. Marii Magdaleny we Lwowie historyk z wykształcenia i zamiłowania,
Andrij Jurkiewicz pisarz, aktor, dziennikarz, animator kulturalny i przewodnik turystyczny,
Tomasz Anton historyk, nauczyciel X Liceum Ogólnokształcącego im. I.J. Paderewskiego Akademickiego w Katowicach, którzy nadzorowali pracę wolontariuszy
Jak wspomnieliśmy na początku wyjazdy polskiej młodzieży - uczniów X Liceum Ogólnokształcącego im. I.J. Paderewskiego Akademickie w Katowicach oraz studentów i pracowników Uniwersytetu Śląskiego na Ukrainę były z przyczyn obiektywnych bardzo ograniczone, co nie oznacza braku ich zaangażowania w projekt. Spotkania organizacyjne, szkolenia stacjonarne dla uczestników projektu oraz szkolenia on-line na platformie MS Teams pozwalały na stałe włączenie się w działania promocyjne, systematyzowanie i prezentację zgromadzonych materiałów dokumentacyjnych oraz prace przy wprowadzaniu materiałów do bazy internetowej.
Działania promocyjne związane z zadaniem były prowadzone przez cały czas trwania. Ich rezultatem są m.in. dwa prezentowane w tym materiale filmy, dokumentacja fotograficzna oraz ogólnodostępny serwis internetowy dla bazy danych obiektów cmentarnych - stale uzupełniany opracowanymi dokumentacyjnie materiałami dotyczących nagrobków cmentarnych.
W efekcie projekt spotkał się z dużym zainteresowaniem lokalnej społeczności. Obszerne informacje o realizowanym zadaniu przekazano systematycznie w audycji Radio Lwów, na łamach Kuriera Galicyjskiego a także lokalne przez rozgłośnię radiową w Drohobyczu "Twoje radio". Są to instytucje z którymi Wspólnota Polska współpracuje od wielu lat. Podczas prac przygotowawczych oraz w fazie realizacyjnej doprowadzono również do współdziałania z Konsulatem RP we Lwowie.
Na koniec - ponieważ pracy pozostało jeszcze wiele - zadbano o właściwą konserwację zakupionego sprzętu zakupionego, w taki sposób, aby mógł służyć w przyszłości. Oczyszczony i zakonserwowany został zabezpieczony w pomieszczeniach parafii Św. Bartłomieja w Drohobyczu oraz magazynach Towarzystwa Zabytek we Lwowie. Bez wątpienia zostanie użyty w przyszłym roku.
Cały czas trwają prace nad dokumentacją, która posłuży kolejnemu projektowi.
Nasza pamięć nigdy nie zagaśnie!
1. Towarzystwo Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "ZABYTEK” we Lwowie
- wkład finansowy 800,00 zł
- udostępnienie dodatkowego sprzętu do prac porządkowych
- bezpośredni udział członków towarzystwa jako wolontariuszy
2. Polskie Towarzystwo Radiowe - Społeczna Redakcja Radio Lwów
- wkład finansowy 300,00 zł
- partner medialny patronat medialny obsługa radiowa,
- bezpośredni udział wolontariuszy
3. Zespół Pomocy Kościołowi na Wschodzie przy Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski
- wkład finansowy 1 800,00 zł
- organizacja stale współpracująca z SWP
4. Wolontariusze z Polski z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i X Liceum Ogólnokształcącego im. I.J. Paderewskiego Akademickie w Katowicach
- wkład finansowy 600,00 zł
- udostępnienie pomieszczeń i sprzętu do spotkań warsztatowych
- bezpośredni udział wolontariuszy (prace na terenie Polski)
5. Liceum nr 10 im. Świętej Marii Magdaleny we Lwowie
- wkład finansowy 500,00 zł
- udostępnienie pomieszczeń
- bezpośredni udział wolontariuszy
6. Sponsor prywatny PHU Komers-Mag Sp. Jawna
- wkład finansowy 700,00 zł
7. Sponsor prywatny
MSJK Consulting Maciej Kloś
- wkład finansowy 700,00 zł
8. Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Bartłomieja w Drohobyczu
- wkład finansowy 600,00 zł
- udostępnienie pomieszczeń
- bezpośredni udział wolontariuszy
9. Oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej w Drohobyczu
- wkład finansowy 600,00 zł
- bezpośredni udział wolontariuszy
Wszystkim składamy najserdeczniejsze podziękowania.
