Projekt „Razem dla edukacji” został zainicjowany przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska" dzięki środkom przekazanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w ramach konkursu „Rodzina Polonijna”. Pierwsza część pilotażowego programu odniosła ogromny sukces i pokazała potencjał edukacji alternatywnej, innowacyjnej, którą można prowadzić równolegle w szkołach w kraju i za granicą.
Jego miarą jest przeszło 6602 zadowolonych uczniów i nauczycieli z 74 par szkół z Polski i 74 partnerskich placówek z 21 krajów: Anglii, Armenii, Australii, Belgii, Białorusi, Czech, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Kataru, Kirgistanu, Litwy, Łotwy, Mołdawii, Niemiec, Rosji, Szkocji, Ukrainy, USA, Włoch i Węgier, którzy razem uczestniczyli w projekcie i od tego momentu chętniej utożsamiają się ze swoją wspólnotą i bardziej aktywnie uczestniczą w działaniach organizowanych przez Wspólnotę Polską, ale nie tylko.
Słowo „razem” jest tu kluczowym pojęciem. Mam poczucie, że ma ono status ważnego symbolu, który tyleż uświadamia istotny charakter podejmowanych w projekcie działań w duchu solidarności i nowoczesnej wspólnotowości, co w połączeniu z określeniem „edukacja”, sygnalizuje także możliwą reorientację edukacji, antycypując kierunek poszukiwań, którym oddają się współcześnie nie tylko pedagogika i nauki humanistyczne, lecz także interdyscyplinarne studia children studies. Plastyczna i wyrazista, a prosta zarazem alegoria solidarnego uczenia się od siebie nawzajem, spotykania się po dwóch stronach polskiej i polonijnej strony, jest realizowana w projekcie poprzez formułę partnerstwa edukacyjnego, opartego na wspólnocie wzajemnego oddziaływania na siebie uczniów, nauczycieli, rodziców i działaczy ze Wspólnoty Polskiej.
Projekt „Razem dla Edukacji” powstał bowiem z myślą o osobach uczęszczających do szkół w Polsce i uczących się języka polskiego, historii i kultury poza Macierzą na wszystkich szczeblach edukacyjnych. Każda szkoła w ramach przedsięwzięcia realizowała swój własny program, przygotowywała go w oparciu o specyfikę i profil pracy własnej placówki, jej mocne strony i zapotrzebowania, przez co powstały zindywidualizowane, autorskie i w pełni nowatorskie programy, ukierunkowane na rozwój współpracy polsko - polonijnej .Nad ich profesjonalnym przebiegiem czuwał Podlaski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” wspierany przez pozostałe oddziały Stowarzyszenia “Wspólnota Polska” i Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, które dbały, aby zaplanowane działania były jak najefektywniej prowadzone. Położyliśmy szczególny nacisk na rozwój trzech sfer: języka, tradycji i tożsamości uczestników - zarówno uczniów i nauczycieli - poprzez innowacyjne praktyki oświatowe.
Najważniejszym priorytetem twórców „Razem dla Edukacji” było zachęcenie młodych ludzi do nauki języka polskiego. Poza Polską mieszka ponad 20 mln Polaków, a polski jest często ich drugim językiem, nieraz obcym, ale ponieważ czują się częścią polonijnej rodziny, poszukują kontaktu z Polską. Kolejne pokolenia emigrantów poznawały język polski, kulturę i historię w oddaleniu od Macierzy, jedynie z podręczników, literatury klasycznej i utrwalonych w pamięci historycznej wyobrażeń. Był to jednak język literacki, odbiegający od współczesnych standardów komunikacyjnych, a przez to coraz bardziej odległy i nietożsamy z ich codziennym doświadczeniem. Język jest natomiast nie tylko składnikiem kultury, ale daje poczucie przynależności. Parafrazując Wittgensteina buduje on nie tylko granice świata, ale poczucie zadomowienia, utrwala również językowy obraz świata i ojczyzny. Chodziło nam właśnie o zadomowienie młodych rodaków przez język polski w ich mateczniku.
Projekt „Razem dla Edukacji” dał możliwość jego uczestnikom doświadczenia współczesnego języka polskiego i współczesnej Polski. Pokazał, że przełamanie tej bariery jest najważniejszą wartością podejmowanych w nim działań. Podczas spotkań, warsztatów i innych działań zrealizowanych w ramach wizyt studyjnych i zielonych szkół, polonijna młodzież miała możliwość poznania od swoich kolegów z kraju ich socjolektu, młodzieżowego żargonu, a przez to żywego języka codzienności.
Partnerstwa szkół to nie tylko nauka języka, kultury i tradycji, to również kuźnia młodych talentów, kuźnia polskiej tożsamości. Ważnym filarem podejmowanych w projekcie działań były dlatego zadania ukierunkowane na kształtowanie polskiej tożsamości poprzez promowanie polskiej tradycji poza granicami kraju oraz rozwijanie u młodych ludzi kompetencji humanistycznych, kognitywnych, językowych i artystycznych.
Uwzględniając zmiany dokonujące się̨ w szeroko pojętej edukacji, w projekcie oprócz budowy partnerstw wykorzystano również innowacyjną technikę turystyki edukacyjnej. O ile metoda partnerstw miała uczyć pracy zespołowej, oraz umożliwiać uczniom wspólne rozwiązywanie problemów i dzielenie się rezultatami podejmowanych działań, tó podróż edukacyjna nawiązuje do dobrych tradycji oświaty oświeceniowej zwanej potocznie grand tour. Eksplikując tę formułę w „Razem dla Edukacji” staraliśmy się zwrócić dzieci ku własnym korzeniom, ku rozpoznaniu, jak patriotyzm jest realizowany po obu stronach granicy. W tym celu uczniowie odwiedzili różne centra tworzące enklawę polskości: Wilno, Grodno, Dublin, Melbourne, Katar, Paryż, Chicago, Neapol i in. Wyjazdy do miejsc pamięci dostarczyły dzieciom nowych bodźców do działania i własnego rozwoju. Wymiana i współpraca były realizowane przez obustronne wizyty młodzieży i nauczycieli w parach placówek. Partnerzy projektu podczas przeszło 81 edukacyjnych wizyt zorganizowanych kolejno w poszczególnych krajach poznali historię swoich regionów, zwiedzili najważniejsze i najbardziej interesujące miejsca pamięci, poznali polską kulturę w kraju i za granicą, uczestniczyli w tradycyjnych imprezach i zabawach.
Metoda turystyki pozwoliła na trwalszą integrację wiedzy szkolnej, a także na zbliżenie szkoły do życia społecznego. Spotkania edukacyjne organizowane w ramach projektu przyczyniły się do tego, iż młodzież poczuła się zintegrowana ze społecznością polonijną. Działania te utwierdziły nas w przekonaniu, że bezpośrednie poznanie dziedzictwa kulturowego Polski w różnych państwach jest ogromną wartością, pozwala bowiem na większą integrację i lepsze zrozumienie własnej tożsamości.
Poprzez bezpośrednie spotkania z partnerami projektu uczestnicy wzbogacili się o nowe wiadomości i doświadczenia oraz nowe przyjaźnie. Jesteśmy przekonani, że nauka kultury, historii i języka może się realizować tylko w bezpośrednim spotkaniu. Poprzez kontakty uczniowie uwrażliwiają się na słowo pisane oraz na walory ekspresyjne tekstów literackich, a także usprawniają komunikację i współpracę w grupie, budują także więź z ojczyzną.
Tegoroczna edycja programu, odbywała się pod hasłem „Dla Niepodległej”. Podczas licznych okolicznościowych uroczystości związanych ze świętowaniem 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę starano się skonfrontować doświadczenia tożsamościowe polonijnej młodzieży i młodzieży mieszkającej w kraju. Pozwoliło to obu grupom na refleksję na temat współczesnego patriotyzmu Polaków i przyczyniło się do podjęcia przez nich dyskusji o polskiej tożsamości XXI wieku.
Ideą programu było również stworzenie młodym ludziom możliwości do działania w swojej szkole i w ośrodku partnerskim w duchu tzw. neopragmatywizmu. Edukacja przez działanie to najskuteczniejsza z form zdobywania nowych umiejętności, przyswajania kompetencji językowych, budowania tożsamości i kształtowania postaw obywatelskich, oraz skuteczniejszego utrwalania wiedzy.
W “Razem dla Edukacji” uczniowie stanęli przed wyzwaniem sprawdzenia się w najróżniejszych działaniach edukacyjnych. Pod opieką najlepszych specjalistów uczestniczyli oni w zajęciach z wykorzystaniem multimediów, lekcjach muzealnych, warsztatach artystycznych, literackich, warsztatach dziennikarskich prowadzonych w radio, gazecie itp. Powstały liczne eksperymentatoria, jak escape roomy, gry miejskie, gry planszowe, w których sprawdzano nie tylko wiedzę, ale i umiejętność pracy w grupie. Uczniowie uczestniczyli ponadto w żywych lekcjach historii rekonstruujących wydarzenia historyczne. W Białymstoku powstał zbiór wierszy połączony z fotoksiążką, innym razem uczniowie szukali swoich korzeni wśród Syberyjskich zesłańców i nagrali ostatnie wywiady z członkami swoich rodzin. W Lublinie powstał komiks o obronie Grodna i film historyczny pt. “Orlęta Lwowskie”, a w Bytomiu uczniowie opracowali gazetkę, w której zawarli relacje z pobytu u partnerów. Długo można by wymieniać podobne ciekawe inicjatywy realizowane w ramach projektu - do tej pory uczniowie przeprowadzili ponad 300 podobnych działań. Przedsięwzięcia takie sprawiają̨, że zdobywanie wiedzy jest̨ ciekawsze i łatwiej przyswajalne, a uczniowie sami garną się do poszerzania swoich horyzontów.
Udział w projekcie „Razem dla Edukacji” dał naszym uczniom szansę na naukę języka polskiego, na aktywne współtworzenie polskiej kultury, dał wreszcie poczucie przywiązania do rodziny polonijnej, W projekcie każdy uczestnik znalazł coś dla siebie i z pewnością zabierze ze sobą nieco inne wspomnienia. Projekt stał się ponadto wartościowym narzędziem, które wspomaga szkoły w procesie kształcenia młodzieży. Wprowadza on alternatywne myślenie o szkole – o tym, do czego służy i jaka ma być. Edukacyjne inicjatywy jak “Razem dla Edukacji” mogą przyczynić̨ się do wzrostu atrakcyjności szkoły, która otwiera się dzięki wsparciu MEN-u na nieformalne przestrzenie i metody kształcenia. Obecnie wspólnotowa rodzina polonijna rozszerzyła się o kolejne 30 par szkół, liczymy, że to początek pięknej przygody dla kolejnych beneficjentów, i że projekt będzie dalej rozwijał się, a wraz z nim polsko-polonijna edukacja ponad granicami.
Karolina Szymborska
