Język ojczysty stanowi nie tylko narzędzie komunikacji, ale przede wszystkim fundament tożsamości kulturowej i narodowej. W polskiej historii - można stwierdzić bez nadmiernej emfazy - stanowił przez wieki podstawowy nośnik tradycji, patriotyzmu, identyfikacji rozproszonej po świecie diaspory. Na przestrzeni lat ulegał, co zrozumiałe, przemianom, ale zawsze - również dzisiaj - wyrażał w niepowtarzalny sposób nasze aspiracje, lęki i nadzieje, słowem cały katalog uczuć, który emocjonalnie bliski jest wyłącznie osobom zanurzonym w losy konkretnego narodu. Kognitywne spojrzenie preferowane we współczesnym językoznawstwie, poprzez odwołanie się do psychologii, socjologii i innych dyscyplin, wyraźnie pokazuje rolę języka uwikłanego w konkretny kontekst kulturowy, a co za tym idzie jego zdolność i specyficzność odzwierciedlania rzeczywistości. Warto o tym pamiętać, bo o ile na podstawowym poziomie komunikacji możemy posługiwać się dowolnym znanym nam językiem obcym, to pełnię przekazu osiągamy jedynie zanurzeni w znaczeniowym bogactwie języka ojczystego.
Polszczyzna, język polski jest współcześnie używany przez największą społeczność przedstawicieli słowiańszczyzny zachodniej i jest drugim językiem słowiańskim pod względem liczby użytkowników oraz 38. na świecie. Wywodzi się z grupy języków lechickich (z grupy zachodniosłowiańskiej) stanowiącej część rodziny indoeuropejskiej. Według średnich szacunków polski jest mową ojczystą około 44 do 48 milionów ludzi na świecie, używaną także w krajach ościennych z polską ludnością autochtoniczną stanowiącą mniejszość narodową oraz przez Polonię, czyli ludność polską zamieszkałą za granicą.
Wracając do początków - jako odrębny język polszczyzna zaczęła kształtować się w X wieku. Jej powstanie związane jest z tworzeniem i rozwojem państwa polskiego oraz przyjęciem chrztu przez Polskę w 966 roku. Badacze wyróżniają 5 okresów rozwoju języka polskiego: przedpiśmienny, staropolski, średniopolski, nowopolski i współczesny. Najstarsze zapisane zdanie w języku polskim brzmi „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”, co oznacza „Pozwól, niech ja pomielę, a Ty odpocznij”. Zdanie to zostało zapisane w 1270 roku w Księdze Henrykowskiej. Jego znaczenie odnosi się do codziennego życia małżeństwa z XIII wieku. W 1475 roku we Wrocławiu powstał pierwszy polski druk. Zawierał on trzy modlitwy katolickie – „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” oraz „Wierzę w Boga”, opublikowane w Drukarni Świętokrzyskiej – pierwszej wrocławskiej oficynie wydawniczej. Wydarzenie to miało miejsce 35 lat po wynalezieniu druku przez Gutenberga. I wreszcie tekst kanoniczny - Mikołaj Rej, zwany ojcem polskiej literatury, mówiąc, że „Polacy nie gęsi, swój język mają” najprawdopodobniej starał się przekazać i uświadomić Polakom, że najwyższy czas odejść od łaciny, a używać i doskonalić swój własny język. Gęsi w tym zdaniu symbolizują język łaciński, którego brzmienie przyrównywane było do gęgania. Autor miał świadomość, jak ważny jest język w kształtowaniu się tożsamości narodowej i budowie państwa. Na szczęście nie tylko on.
Język polski, jak każdy, był pod wpływem innych języków - zwłaszcza germańskich, romańskich i łaciny, ale też sam wywierał swój wpływ na takie języki jak ukraiński, białoruski, litewski, rosyjski, jidysz, hebrajski, czeski, rumuński, węgierski. Europejski tygiel kulturowy ma tu swoje niemałe konsekwencje. Ale nie tylko - dla przykładu słowo "bazar" przywędrowało do nas z języka perskiego, "alkohol" to jedno z wielu słów pochodzenia arabskiego, podobnie jak "cyfra".
Język polski jest uznawany za jeden z najtrudniejszych na świecie. Jednym z największych wyzwań dla obcokrajowców jest wymowa. W języku polskim istnieje wiele szeleszczących głosek, takich jak sz, cz, dź, dź, ż, ś, ź, ć, których wymówienie jest dość problematyczne. Kłopoty może sprawiać też ortografia i odmiana wyrazów, ponieważ w języku polskim występuje wiele reguł i wyjątków.
W Polsce - pomimo generalnej homogeniczności - występuje obecnie 5 dialektów, czyli odmian języka polskiego, które występują na terenie danego regionu. Są to dialekty: wielkopolski, śląski, małopolski, mazowiecki i kaszubski.
Jako ciekawostkę można podać, że w przybliżeniu przeciętny Polak używa w wypowiedziach nie więcej kilkanaście tysięcy słów, natomiast rozumie około 30 tysięcy. Są też i tacy, którzy język stawiają na światowym piedestale. Olga Tokarczuk, Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Władysław Reymont i Henryk Sienkiewicz to polscy laureaci literackiej Nagrody Nobla.
Od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej polski stał się językiem urzędowym również poza granicami administracyjnymi państwa - na terenie zjednoczonej Europy. W 2022 r. język polski stał się drugim językiem urzędowym (po portugalskim) w gminie Aurea w Brazylii. Za tę zmianę odpowiada Fabricio Vicroski (Wichrowski), przedstawiciel polskiej grupy etnicznej w Kolegium Sektorowym na rzecz Różnorodności Językowej w Rio Grande do Sul.
Może to zbyt dalekie odejście od tematu, ale mówiąc o języku warto wspomnieć, że na terenie Polski powstał język sztuczny - esperanto. Ludwik Zamenhof swoją pierwszą książkę do esperanto wydał w Warszawie, w 1887 roku, a więc w czasie kiedy oba te miasta były częścią Imperium Rosyjskiego.
Można by tak długo wymieniać istotne aspekty związane z polskim językiem ojczystym. W zapisie - 32 litery, a jaki potencjał! Nie zapominajmy jednak, że podstawową funkcją jest kulturowa identyfikacja, której w istocie potrzebuje każdy, a wyrażana w języku noblistów tym bardziej powinna nobilitować osoby władające tym pięknym językiem.
Na koniec jako organizacja, która od 35 lat dba o utrzymanie polskiej tożsamości we wszystkich zakamarkach globu, Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" składa serdeczne podziękowania wszystkim, którzy swoją pracą, pasją, emocjonalnym zaangażowaniem podtrzymują i rozwijają znajomość języka polskiego w środowisku polskiej diaspory. To Wasze - Nasze wielkie święto.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego #MotherLanguageDay, został proklamowany w 1999 roku decyzją Konferencji Generalnej UNESCO, na wniosek zgłoszony przez Bangladesz, chcący upamiętnić śmierć pięciu studentów, domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego .
Jest też okazją do przypomnienia społeczności międzynarodowej, że edukacja wielojęzyczna usprawnia proces uczenia się, gdy język nauczania jest pierwszym językiem ucznia. Używanie języków ojczystych uczniów do nauki czytania i pisania oraz uczenia się stanowi solidny filar edukacji oraz transferu umiejętności i wiedzy do innych języków. Nauka w języku ojczystym ułatwia zrozumienie i interakcję, a także rozwija krytyczne myślenie. Wzmacnia pewność siebie i poczucie własnej wartości oraz stymuluje aktywne uczestnictwo. Wielojęzyczna edukacja przyczynia się do otwarcia drzwi do międzypokoleniowego uczenia się, zachowania kultury i dziedzictwa niematerialnego oraz rewitalizacji języków. Wzbogaca wielojęzyczność w sieci i jest niezbędna dla umiejętności cyfrowych. Wielojęzyczna edukacja pomaga również w zdobywaniu umiejętności życiowych, zwłaszcza w kontekście sytuacji kryzysowych i klęsk żywiołowych. W ten sposób uchodźcy, osoby przesiedlone wewnętrznie lub międzynarodowo oraz osoby wykluczone lub zmarginalizowane z wysokiej jakości edukacji, takie jak ludność rdzenna, nie pozostają w tyle.
