Rozpoczęło się sprzątanie polskiej nekropolii na lwowskiej Lewandówce. Akcja Towarzystwa Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "ZABYTEK" odbywa się pod patronatem Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" z Katowic, który reprezentuje zaangażowana całym sercem w tę sprawę Alicjia Brzan - Kloś. Biorą w niej udział wolontariusze, uczniowie Liceum nr 10 im. Świętej Marii Magdaleny we Lwowie. Mówi się, że cmentarze to historia zaklęta w kamieniu i tak w rzeczywistości jest w przypadku tych ważnych, choć nieco zapomnianych dla polskiej historii miejsc.
Jak piszą uczestnicy dorocznej akcji: Tym razem pracujemy na zapomnianym cmentarzu na Lewandówce: kosimy, odgruzowujemy, odkopujemy, ustawiamy poprzewracane nagrobki, malujemy metalowe krzyże. Cmentarz wygląda bardzo źle ...
Będziemy relacjonować dla Państwa postępy prac, które - co warto podkreślić - wykonywane są w warunkach wojennych. Agresja rosyjska stwarza codziennie realne zagrożenie na całym terytorium Ukrainy. Tym bardziej za szacunek zasługują inicjatywy upamiętniające ludzi, którzy poświęcili swój talent, energię i czas, aby budować pomyślność Kresów - wówczas część odrodzonej Rzeczypospolitej.
Zdjęcia: Towarzystwo Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej "ZABYTEK"
Zadanie dofinansowane ze środków
Narodowego Instytutu
Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA
Skoro znaleźliśmy się na lwowskiej Lewandówce, warto przypomnieć - przynajmniej po krótce - historię tego miejsca, które zasłynęło, za sprawą Polskiej Linii Lotniczej towarzystwa „Aerolloyd”, jednym z pierwszych lotnisk komunikacyjnych w II Rzeczypospolitej.
Zainteresowanie lwowian aeronautyką datuje się bardzo wcześnie. Już w 1884r., założono Towarzystwo Aeronautyczne, które wydało periodyk Aeronauta (Astronauta). Jedno z pierwszych tego typu na świecie. Towarzystwo jednak nie przetrwało długo. Lwów był prężnym ośrodkiem akademickim. Zagadnieniami lotu mechanicznego zajmował się wydział budowy maszyn Szkoły Politechnicznej, czyli późniejszej Politechniki Lwowskiej. W 1909r., ludzie zainteresowani lotnictwem utworzyli spółkę o nazwie Awiata.
Zadaniem Lwowskiej Awiaty była popularyzacja lotnictwa poprzez odczyty, wystawy i pokazy. Prezentowano latawce i balony. Do Lwowa zapraszano lotników francuskich. To we Lwowie udane pokazy samolotowe demonstrował pierwszy Polski pilot Scipio del Campo, który licencję pilota zdobył we Francji. Do tych pokazów wykorzystywano tor wyścigów konnych koło Persenówki.
Pierwsze samoloty we Lwowie zaczęto budować w 1910r., a możliwe, że rok wcześniej. Konstrukcje te powstawały w stodołach, które stawały się hangarami. Do wielkiej wojny światowej w Lwowie powstało kilka konstrukcji samolotów, których próby wypadły ze zmiennym szczęściem. Jako pola wzlotów wykorzystywano różne miejsca, a wśród nich Pola Kulparkowskie i Błonia Janowskie.
Do 1914r., Lwów nie doczekał się własnego lotniska. Wielka wojna światowa przyniosła zmiany. Lotnisko zakładają Austriacy pomiędzy czerwcem 1915r., a końcem 1917r., na tak zwanej Lewandówce będącej częścią Janowskich Błoń, na zachód od centrum Miasta. Tutaj w pobliżu była kolejowa stacja towarowa, a nieopodal główny dworzec kolejowy Lwowa. Błonia Janowskie były wykorzystywane przez żołnierzy pobliskich koszar jako plac ćwiczeń. Trwała wojna, więc lotnisko miało stosunkowo ubogie zaplecze. Postawiono cztery drewniane hangary. Każdy z nich mieścił jeden samolot. W hangarach obsługiwano i remontowano samoloty. Była także stacja paliw, stacja meteorologiczna oraz barak komendantury lotniska.
W 1918r., sytuacja we Lwowie rozwijała się niekorzystnie dla ludności Polskiej - wybuchła wojna Polsko-ukraińska. W listopadzie 1918r., żołnierze Polskiej Organizacji Wojskowej udali się na lotnisko, żądając od austriackiego komendanta oddania lotniska. Niestety Austriacy zdążyli jednak uszkodzić wszystkie samoloty, które były w hangarach i na błoniach. W ciągu kilku godzin zorganizowano pierwszą Polską Eskadrę Bojową, której dowódcą został kapitan Stefan Bastyr. Mechanicy i piloci szybko wzięli się do pracy. W ciągu trzech dni udało się naprawić dwa samoloty Hansa-Brandenburg C.I. Na lotnisku były także samoloty Oeffag C.II. Na wszystkich samolotach zamalowano czarne krzyże, a końcówki płatów pomalowano na biało-czerwono. Biało-czerwona szachownica pojawiła się kilka dni później.
W dniu 5.11.1918r., samolot pilotowany przez kpt. pilota Stefana Bastyra z obserwatorem por. Januszem de Beauriain wykonał pierwszy lot bojowy Polskiego samolotu. Przeprowadzano loty obserwacyjne i atakowano oddziały ukraińskie. Przybywało pilotów, obserwatorów i mechaników, ale brakowało samolotów. Mieli tylko trzy sprawne maszyny. Dlatego zastosowano fortel w postaci wielokrotnych przelotów trójki samolotów, co sprawiało warzenie o liczności i potędze Polskiego Lotnictwa. Do maja 1919r., jednostka wykonała 69 lotów bojowych. Zrzucono 250 bomb i prowadzono ostrzał z broni maszynowej. Lwowska jednostka wykonywała także loty kurierskie, głównie do Krakowa.
Jeszcze nie wygasła wojna Polsko-Ukraińska, a już rozgorzała wojna Polsko-bolszewicka (1919r.-1921r.), w której w pierwszym okresie Lotnisko Lewandówka odegrało ważną rolę. W walkach brało już udział regularne Wojsko Polskie. Polskie Lotnictwo było już dobrze zorganizowane. Z pomocą Polskim lotnikom przybyli Amerykanie (z USA) i Włosi.
Z początkiem 20-lat Lotnisko Lewandówka dysponowała skromnym zapleczem. Miało kilka niewielkich drewnianych hangarów i kilka baraków które pełniły rolę warsztatów i magazynów. Były one wyeksploatowane i częściowo zniszczone w wyniku działań wojennych. Pole wzlotów miało wymiary około 500 m x 500 m, a były to już w tamtym czasie niewielkie wymiary. Jego nawierzchnia była w złym stanie i w wielu miejscach była grząska i błotnista. Nie posiadała systemu melioracyjnego. Lotnisko nie miało instalacji wodnej, kanalizacyjnej, gazowej lub elektrycznej. Był skład paliw i posterunek meteorologiczny. Warsztaty, które zajmowały się remontami samolotów ujęto w ramy prawne i nadano im nazwę Lwowskie Warsztaty Lotnicze. Było to istotne, gdyż w ten sposób warsztat uzyskał stabilne finansowanie. Remontowano tutaj zarówno płatowce jak i silniki. Nieco później warsztaty produkowały w niewielkiej ilości udoskonalone samoloty Hansa-Brandenburg.
W 1921r., organizacja Wojska Polskiego przeszła reorganizacje na stan pokojowy. Wszystko co dotyczyło Polskiego Lotnictwa podlegało Departamentowi IV. Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych (1921r.-1926r.). W departamencie, w 1923r., utworzono Referat Budowlany. Jego szefowie otrzymali zadanie uporządkowania sprawy lotnisk na terenie Rzeczypospolitej. Podjęto wówczas decyzję, że należy utrzymać istniejące lotniska, zwracając uwagę na ich standaryzację i równomierny rozwój. Jednak Lotnisko Lewandówka nie nadawało się do rozbudowy. Zapadły decyzje o budowie nowego lotniska dla miasta Lwowa, utrzymując stare lotnisko do czasu uruchomienia nowego. Dlatego to na planach miasta Lwowa już w 1923r., zaznaczano Lotnisko Lewandówka jako stare lotnisko.
W 1923r., reaktywowano uczelniany związek awiatyczny, który zajął się głównie szybowcami i szkoleniem młodych pilotów. Dobre zaplecze dydaktyczne spowodowało, że lwowskie szybownictwo i ośrodek w Bezmiechowej stał się kuźnią kadr lotniczych. Oficjalnie Szkoła Szybowcowa w Bezmiechowej powstała w 1932r. W lutym 1928r., Związek Awiatyczny na swojej bazie powołał do istnienia Aeroklub Lwowski. Także w 1928r., na Wydziale Mechanicznym Politechniki utworzono Sekcję Lotniczą. W 1929r., sekcja otrzymała nowe laboratorium aerodynamiczne. W 1930r., powstały Warsztaty Szybowcowe, które zbudowały około 190 szybowców. W 1937r., Warsztaty Szybowcowe zostały przejęte przez Lwowskie Warsztaty Lotnicze i zbudowano kolejne 160 szybowców. W 1932r., we Lwowie zorganizowano Instytut Techniki Szybownictwa.
Towarzystwo Aerollyd spółka akcyjna powstała w połowie 1922r., jako pierwsza Polska regularna linia lotnicza. Została założona przez przemysłowców: dr. I. Wypard, dr. B. Dunin-Rzuchowski, K. Unruh. M. Mosiewicz. Wszyscy byli związani z kopalniami i przemysłem naftowym. Ich celem było dobre i szybkie skomunikowanie ich firm. Rząd Rzeczypospolitej dotował te przewozy. Z kolei Wojsko Polskie nie pobierało opłat za korzystanie z lotnisk i udostępniało informacje meteorologiczne.
Loty zainaugurowano w dniu 5.09.1922r. W tym dniu z Lotniska Mokotów wystartowały dwa samoloty. Pierwszy poleciał do Gdańska, a drugi do Lwowa. Były to samoloty Junkers F-13. Metalowy jednosilnikowy dolnopłat zabierający na pokład 4 pasażerów. Początkowo firma zakupiła w 1922r., sześć samolotów. Po reorganizacji firmy i zmianie nazwy na Aerolot, dokupiono kolejne cztery maszyny. Dodatkowo w sierpniu 1925r., firma zakupiła jeden trzysilnikowy samolot Junkers. Samolot zabierał na pokład 9 pasażerów i był wyposażony w pływaki. Planowano nim wykonywać loty z Gdańska do Malmo i Kopenhagi. Pierwszy, próbny lot wykonano na trasie; Warszawa-Gdańsk-Malmo-Kopenhaga w dniu 15.08.1925r. Po próbnych lotach zrezygnowano jednak z tego planu, a samolot zwrócono wytwórni.
Na Lotnisko Lewandówka stałe połączenie prowadziła także Polska firma lotnicza Aero. W związku z nacjonalizacją lotnictwa komercyjnego firma Aerolot i Aero w dniu 28.12.1928r., zostały włączone (z samolotami i siatką połączeń) w nowo powstałą firmę PLL LOT.
Lotnisko Lewandówka zostało zamknięte w 1929r.
Wykorzystano materiały historyczne m.in. polot.net poświęcone Polskiemu Lotnictwu Wojskowemu.
