Andrzej Poczobut od dwóch lat i pięciu miesięcy pozbawiony jest wolności za to, że jest Polakiem i walczy o zachowanie polskości na Białorusi. W związku ze swoją działalnością Poczobut był wielokrotnie szykanowany przez białoruski reżim. W Białymstoku, 25 sierpnia, przed pomnikiem księdza Jerzego Popiełuszki, odbył się kolejny wiec solidarności z Andrzejem Poczobutem. "Wolność dla Andrzeja Poczobuta" i "Uwięziony za polskość" - z takimi hasłami manifestowali uczestnicy akcji.
To akcja solidarności nie tylko z Andrzejem, ale z wszystkimi więźniami politycznymi. Widzimy, że ludzie przychodząc chociaż w taki sposób chcą pokazać swój protest - mówił wiceprezes Związku Polaków na Białorusi Marek Zaniewski.
Akcje solidarności z Andrzejem Poczobutem w Białymstoku organizują Podlaski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” oraz Związek Polaków na Białorusi.
REALIZACJA: JAN ROMAN
Andrzej Poczobut (biał. Андрэй Пачобут, Andrej Paczobut, ur. 16 kwietnia 1973 w Brzostowicy Wielkiej) – polsko-białoruski dziennikarz, publicysta i bloger związany z Grodnem, działacz mniejszości polskiej na Białorusi i więzień polityczny.
Urodził się 16 kwietnia 1973 w Brzostowicy Wielkiej. W 1998 ukończył studia na Wydziale Prawa Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały.
W latach 1999–2001 był wykładowcą prawa w Grodzieńskim Państwowym Koledżu Politechnicznym oraz w technikum prawa i biznesu. Następnie zajął się działalnością dziennikarską. Pracował m.in. w grodzieńskich gazetach „Pahonia”, „Dień”, „Miestnoje Wriemia”, „Głos znad Niemna” oraz ogólnokrajowym dzienniku niezależnym „Narodnaja Wola”. Pełnił funkcję Redaktora naczelnego „Magazynu Polskiego na uchodźstwie” – czasopisma Związku Polaków na Białorusi pod kierownictwem Anżeliki Orechwo (wcześniej Andżeliki Borys). Od 2006 r. korespondent „Gazety Wyborczej” w Grodnie.
Aktywny działacz ZPB od lat 90. XX w. Zawsze twardo opowiadał się za zachowaniem pełnej niezależności organizacji od władz w Mińsku, ale w ramach ustawodawstwa Białorusi. Pełnił obowiązki przewodniczącego Rady Naczelnej ZPB nieuznawanej przez władze w Mińsku.
Należy do przeciwników prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki, którego reżim niejednokrotnie krytykował w swoich artykułach. Za działalność społeczną i dziennikarską wielokrotnie zatrzymywany i aresztowany.
Jest ekspertem od spraw związanych z historią służb specjalnych ZSRR na terenie Zachodniej Białorusi oraz działalnością AK na tych terenach.
8 marca 2011 prokuratura obwodu grodzieńskiego postawiła mu zarzut o znieważenie Aleksandra Łukaszenki w szeregu artykułów w „Gazecie Wyborczej” na portalu „Biełorusskij Partizan” oraz w swoim prywatnym blogu. 6 kwietnia 2011 został zatrzymany na 72 godziny, gdy próbował wyjechać do Mińska, by wziąć udział w połączeniu (przez telełącze) z przedstawicielstwa Komisji Europejskiej z delegacją Parlamentu Europejskiego ds. Białorusi, a następnie został osadzony w areszcie śledczym. 5 lipca 2011 sąd w Grodnie skazał Andrzeja Poczobuta na 3 lata więzienia w zawieszeniu na okres 2 lat. 23 września 2013, po upływie dwuletniego okresu zawieszenia, sąd w Grodnie zdecydował o zwolnieniu Poczobuta z odbywania kary.
21 czerwca 2012 prokuratura obwodu grodzieńskiego po raz kolejny postawiła Andrzejowi Poczobutowi zarzut znieważenia Aleksandra Łukaszenki, którego miał się dopuścić w swoich publikacjach na białoruskich stronach internetowych „Biełorusskij Partizan” oraz „Karta'97”. W jego mieszkaniu przeprowadzono rewizję, a on sam został aresztowany i osadzony w grodzieńskim więzieniu. Po dziewięciu dniach został on wypuszczony na wolność z zakazem opuszczania Grodna. Andrzej Poczobut miał być sądzony z art. 367 cz. 2 kodeksu karnego, za co przewidziana jest kara do 5 lat więzienia. W marcu 2013 komitet śledczy obwodu grodzieńskiego poinformował o umorzeniu dochodzenia.
Został ponownie aresztowany 25 marca 2021, Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josep Borrell potępił zatrzymanie. 9 grudnia 2021 Sejm RP IX kadencji przyjął uchwałę „wzywającą reżim białoruski do zaprzestania represji wobec Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta oraz innych więźniów politycznych”. Podobną uchwałę Sejm przyjął 28 marca 2022. Proces Poczobuta rozpoczął się 16 stycznia 2023 roku. Sąd obwodowy w Grodnie 8 lutego 2023 skazał Andrzeja Poczobuta na 8 lat więzienia o zaostrzonym rygorze (osadzenie w kolonii karnej). W sierpniu 2023 został ukarany półrocznym pobytem w karcerze.
O dużej liczbie przetrzymywanych w białoruskich więzieniach dziennikarzy alarmuje zdelegalizowane przez władze w Mińsku niezależnie Białoruskie Zrzeszenie Dziennikarzy. Zwraca ono jednak uwagę, że Andrzej Poczobut jest jedynym w tej grupie przedstawicielem mniejszości narodowej. Zdaniem przedstawicieli białoruskiej opozycji, w tym jej liderki Swiatłany Cichanouskiej – jest też zakładnikiem reżimu Łukaszenki w relacjach z Polską. Uwięziony dziennikarz ma bowiem tylko białoruskie obywatelstwo i Warszawa nie może wiele dla niego zrobić. Sam Poczobut wielokrotnie jednak apelował, aby nikt nie dawał się szantażować jego losem. Jednocześnie jednak pobyt w kolonii karnej oraz częste dodatkowe represje (np. przetrzymywanie w karcerze) bardzo negatywnie odbijają się na zdrowiu polskiego dziennikarza.
Prezydent Duda o staraniach zmierzających do uwolnienia Andrzeja Poczobuta: Działamy i widzę po drugiej strony symptomy zmian. Jesteśmy znacznie bliżej. Ta lekka odwilż, polegająca na zwalnianiu więźniów, też nastąpiła już po powrocie moim z Chin. [...] Chcę, by byli państwo pewni, że pracujemy nad sprawą Andrzeja Poczobuta. Nie miałem sposobności rozmawiać z Andrzejem Poczobutem na temat tej sprawy. Ale mogę powiedzieć tak, pan Andrzej Poczobut kiedyś, kiedy miałem jeszcze różne… wymyślaliśmy różne możliwości wydobycia go z więzienia kilka lat temu, bo przecież siedzi od wielu lat, nie zgadzał się na pewne rozwiązania, które myśmy proponowali. Taka była prawda wtedy. Nie wiem, czy chciałby być wymieniony w wymianie szpiegów, bez możliwości powrotu na Białoruś, bez możliwości w związku z tym, bycia ze swoją rodziną. Bez możliwości bycia normalnym obywatelem. Też uważamy, że został aresztowany bezprawnie, że jest przetrzymywany bezprawnie, że jest niewinnym, wolnym, uczciwym człowiekiem. W związku z tym, jego świętym prawem jest wyjść z tego więzienia i móc poruszać się po Białorusi, gdzie mu się podoba, jako wolnemu człowiekowi, obywatelowi Białorusi. Jest obywatelem Białorusi. On to wielokrotnie podkreślał - Jestem obywatelem Białorusi. Tak, jestem Polakiem, takie jest moje pochodzenie, taka jest moja krew, takie są moje geny. To jest moja spuścizna – polskość. Ale ja jestem urodzony na Białorusi, jestem obywatelem Białorusi, jestem na swojej ojcowiźnie.
Przypominamy, że Senat RP podczas 8. posiedzenia jednogłośnie podjął uchwałę w sprawie uwolnienia Andrzeja Poczobuta.
„Senat RP z całą mocą potępia ten haniebny akt pogwałcenia praw człowieka oraz elementarnych praw mniejszości narodowych i żąda od władz białoruskich niezwłocznego uwolnienia Andrzeja Poczobuta. Senat RP wyraża najwyższe uznanie dla niezłomnej walki Andrzeja Poczobuta o prawo do polskości i wolności na Białorusi. Wyrażamy pełną solidarność z jego rodziną i wszystkimi, którzy walczą o jego uwolnienie” – napisali senatorowie w przyjętym dokumencie. Senatorowie potępili likwidację szkół polskich, szykanowanie działaczy Związku Polaków na Białorusi, profanację i niszczenie polskich miejsc pamięci. Uznali te działania za nieprzyjazne wobec Polski, łamiące reguły prawa międzynarodowego oraz umowy dwustronne między Polską a Białorusią. Zwrócili się do polskiego rządu, Parlamentu Europejskiego, parlamentów i rządów państw demokratycznego świata oraz międzynarodowych instytucji obrony praw człowieka o wzmocnienie działań na rzecz uwolnienia Andrzeja Poczobuta oraz wszystkich bezprawnie uwięzionych na Białorusi, a także wskazali na potrzebę zaostrzenia sankcji wobec funkcjonariuszy reżimu Aleksandra Łukaszenki.
„Od pierwszego dnia nasza społeczność apeluje i żąda od władz białoruskich natychmiastowego uwolnienia Andrzeja Poczobuta. Nie może być tak, że łamane są prawa człowieka, że człowiek, który ma odwagę mówić o wolności, godności, swoim pochodzeniu jest wsadzany do więzienia. Apelujemy o jak najszybsze uwolnienie Andrzeja Poczobuta, a jednocześnie wspieramy wszystkich Polaków na Białorusi” – komentowała uchwałę marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska.
