27 marca 2023 roku w skwerze przy pomniku Jerzego Popiełuszki w Białymstoku w drugą rocznice uwięzienia odbyła się akcja solidarności z Andrzejem Poczobutem. Dziennikarz i działacz Związku Polaków na Białorusi 8 lutego 2023 roku został skazany na 8 lat kolonii karnej o zaostrzonym rygorze za "podżeganie do nienawiści" i "rehabilitację nazizmu", a także „wzywanie do wprowadzenia sankcji”. Akcja została zorganizowana Podlaskim Oddziałem Stowarzyszenia Wspólnota Polska i przedstawicielami Związku Polaków na Białorusi.
Poczobut przebywał w więzieniu od marca 2021 r. Reżimowe władze próbowały nakłonić go do opuszczenia Białorusi, nie zgodził się także na wysłanie prośby o ułaskawienie do Aleksandra Łukaszenki. Przedstawiciele polskiej mniejszości na Białorusi nie mają wątpliwości, że zarówno polityczny proces, jak i sfingowane zarzuty dla Andrzeja Poczobuta to elementy represji wobec Polaków mieszkających w tym kraju.
"Reżim białoruski haniebnie skazał Andrzeja Poczobuta na 8 lat więzienia. Polska historia końca XX wieku pokazuje, że moskiewscy namiestnicy stający przeciw własnemu społeczeństwu muszą upaść, a sprawiedliwość wygra. Zwycięży Wolna Białoruś i jej wierny syn Andrzej Poczobut!" - napisał w reakcji na wyrok 8 lutego 2023 prezydent Andrzej Duda.
Szef prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej Marcin Przydacz napisał na Twitterze, że "skazanie przez białoruski reżim Andrzeja Poczobuta na karę 8 lat więzienia jest aktem haniebnym i kolejnym przejawem walki Mińska z własnym społeczeństwem". "Nie przejdzie to niezauważone. Wzywamy do natychmiastowego zaprzestania antypolskich działań oraz zwolnienia więźniów politycznych"
"8 lat więzienia dla Andrzeja Poczobuta. Nieludzki wyrok białoruskiego reżimu. To kolejny akt prześladowania Polaków na Białorusi. Zrobimy wszystko, by pomóc polskiemu dziennikarzowi, odważnie pokazującemu prawdę" - napisał w mediach społecznościowych Premier Mateusz Morawiecki.
O uwolnienie Poczobuta z aresztu przez wiele miesięcy zabiegali przedstawiciele polskich władz. Niestety bezskutecznie. "Andrzej Poczobut jest więźniem politycznym w sercu Europy w XXI wieku! „Wydany wyrok nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością. Andrzej Poczobut jest niewinny i powinien zostać uwolniony. Nasz Rodak jest więźniem politycznym w sercu Europy w XXI wieku!” – skomentował wyrok Pełnomocnik Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą, Minister Jan Dziedziczak i zaapelował o inicjowanie akcji protestacyjnych przed ambasadami Białorusi.
Na Białorusi żyje według spisu powszechnego 295 000 Polaków. Szacunkowe i nieoficjalne dane wskazują na liczby od 500 000 do 1 200 000 mieszkańców polskiego pochodzenia.
Związek Polaków na Białorusi (ZPB) jest niezależną polską organizacją społeczną, której zadania statutowe to troska o język polski, kulturę, spuściznę i dziedzictwo narodowe, zachowanie postawy obywatelskiej i tożsamości narodowej. Dzięki aktywności członków ZPB, powstało kilkadziesiąt polskich zespołów artystycznych oraz stowarzyszeń m.in.: Towarzystwo Młodzieży Polskiej, Towarzystwo Plastyków Polskich, Stowarzyszenie Twórców Ludowych, Polskie Towarzystwo Lekarskie, Polskie Towarzystwo Naukowe, Klub Inteligencji Polskiej, Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej, Stowarzyszenie Sybiraków i Osób Represjonowanych, Klub Sportowy „Sokół", Komitet Pamięci Elizy Orzeszkowej czy Komitet Mickiewiczowski, dzięki któremu w Grodnie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.
Przy finansowym wsparciu z Polski wybudowano dwie szkoty z polskim językiem wykładowym, w kilkuset wprowadzono naukę polskiego w różnych formach, otwarto 15 domów polskich i kilkanaście bibliotek.
Dzięki staraniom ZPB upamiętniono kilkaset miejsc polskiej pamięci narodowej. Co roku dzieci i młodzież z Białorusi zwiedza i bliżej poznaje Polskę, między innymi dzięki realizowanej przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska" akcji „Lato z Polską".
Wielu młodych Polaków z Białorusi zdobyto wyższe wykształcenie na polskich uczelniach, korzystając ze stypendiów rządowych i przyznawanych przez „Wspólnotę Polską".
ZPB przez wiele lat był największą niezależną organizacją społeczną na Białorusi, jednak ta niezależność przeszkadzała władzom białoruskim, które dążyły do przejęcia całkowitej kontroli nad Związkiem. Ingerencja miała miejsce w trakcie przygotowań do VI zjazdu ZPB w marcu 2005 r., kiedy próbowano wpłynąć na wynik wyborów, a następnie unieważniono decyzję zjazdu o wyborze Andżeliki Borys na stanowisko prezesa ZPB, łamiąc tym samym szereg przepisów prawnych, m.in.: ustawę RB „O mniejszościach narodowych w republice Białoruś" (art. 5), ustawę RB „O stowarzyszeniach" (art. 4 dot. zakazu ingerencji organów państwowych i osób urzędowych w działalność stowarzyszeń, art. 22 dot. praw stowarzyszeń) oraz Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Białoruś „O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1993 r." (art. 13, 15, 16).
Od 2005 r. nie ustają szykany i represje wobec działaczy ZPB. Dotykają one to nie tylko kierownictwa Związku, ale i szeregowych członków w poszczególnych oddziałach (aresztowania, przesłuchania i kary). Pomimo szykan, pozbawiony Domów Polskich i biur, Związek kierowany przez legalne władze kontynuuje działalność w trudnych warunkach.
