KOPERNIK CAMP
JUBILEUSZOWY ZJAZD MŁODZIEŻY 21-24 WRZEŚNIA 2023 ROKU LIDZBARK WARMIŃSKI
STOWARZYSZENIA "WSPÓLNOTA POLSKA"
STRONA GŁÓWNA DZIEŃ 1 DZIEŃ 2 DZIEŃ 3 DZIEŃ 4
STRONA GŁÓWNA DZIEŃ 1 DZIEŃ 2 DZIEŃ 3 DZIEŃ 4
Śladami Kopernik na wycieczce we Fromborku, koncert organowy i zwiedzanie katedry, eksperymenty kosmiczne oraz debata kopernikańska w TVP NAUKA to program trzeciego dnia Jubileuszowego Zjazdu Młodzieży Kopernik Camp.
Mikołaj Kopernik przez wiele lat pełnił funkcję kanclerza kapituły warmińskiej we Fromborku. Aby wyjaśnić co to była za funkcja, musimy się cofnąć do połowy XIII w., kiedy to Krzyżacy podbili pogańską Warmię (tereny zamieszkałe przez pruskie plemię Warmów). Na mocy decyzji papieskiej w kraju podbijanym przez zakon krzyżacki w każdej diecezji 1/3 ziemi należeć miała do odnośnego biskupa jako jego dominium, areszta do komturów. W nowo utworzonej diecezji warmińskiej wydzielono teren w postaci nieregularnego trójkąta w obrębie Fromborka, Braniewa, Lidzbarka i Olsztyna jako dominium biskupie. W ten sposób powstało autonomiczne państewko kościelne istniejące w latach 1243–1466 w ramach państwa krzyżackiego, a po pokoju toruńskim w latach 1466-1772 w ramach Polski jako księstwo warmińskie. Biskupom warmińskim podlegało 7 komornictw, a kapitule 3 komornictwa. Warmia weszła w skład Korony w 1525 r.
Frombork zawdzięcza swoje powstanie spaleniu przez Prusów katedry w Braniewie podczas powstania pruskiego w 1275 r.. Biskup warmiński Henryk Fleming postanowił wówczas przenieść kapitułę warmińską w bardziej bezpieczne miejsce. Wybór padł na wzgórze położone 10 km od Braniewa. Wybudowano tam nową katedrę i utworzono miasto. Nazwę nowego miasta przyjęto od patronki katedry – Najświętszej Marii Panny jako Frauenburg (Gród Naszej Pani). Polska nazwa Frombork stanowi fonetyczne przyswojenie formy niemieckiej. Miasto stanowiło własność kapituły warmińskiej i pełniło funkcję stolicy Warmii. Frombork przez wiele wieków składał się z dwóch, całkowicie od siebie niezależnych części – zespołu katedralnego na wzgórzu oraz miasta nad brzegiem Zalewu Wiślanego. Obie części zostały połączone administracyjnie dopiero w 1926 r.
Wzgórze Katedralne wznosi się na wysokość 21 m ponad poziom Zalewu Wiślanego. Wzgórze zabudowane jest zespołem katedralnym, który tworzą bazylika, wieże Radziejowskiego i Kopernika oraz dawny pałac biskupi. Zabytkowe zabudowania na wzgórzu otoczone są murem z bramami -Brama Południowa, Brama Zachodnia, Brama Północna - i basztami. Na wschodzie usytuowana jest Baszta Ferbera, na południu Baszta Prochowa, od północy Baszta Kustodii. Bazylikę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zbudowano w latach 1329–1388. i jest nią trójnawowy gotycki kościół z pewną cechą charakterystyczną - brakiem wieży. W 1994 r. bazylika została wpisana na listę pomników historii.
Wieża Radziejowskiego o której wspomnieliśmy to dawna dzwonnica, w której znajduje się planetarium, wahadło Foucaulta, a na szczycie taras widokowy. Mury oktagonalnej budowli są najgrubszymi w Polsce bo mają aż 7 metrów. Wieża Kopernika jest niesłusznie uważana za jego dawne obserwatorium – w rzeczywistości była jego formalnym mieszkaniem wewnątrz murów obronnych zespołu katedralnego na wypadek wojny.
I tak to dotarliśmy do Kopernika, który we Fromborku jako kanonik kapituły warmińskiej mieszkał i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 r. To tam, w 1535 r. przygotował pierwszy rękopis dzieła De revolutionibus. W 1542 r. astronom doznał udaru mózgu. W czasie choroby została wydana jego książka i według legendy dotarła ona do Kopernika w ostatnim dniu życia. Astronom zmarł we Fromborku 21 maja 1543 .
Jako ciekawostkę należy dodać, że w 1616 r., decyzją Świętego Oficjum, De revolutionibus Mikołaja Kopernika i wszystkie inne prace mówiące o ruchu Ziemi, w tym dzieła Keplera, zostały umieszczone na Indeksie Ksiąg Zakazanych. Dzieła kopernikowskie, traktujące heliocentryzm jako prawdę naukową, pozostały tam formalnie aż do 1822 r., kiedy to został anulowany zakaz ich wydawania, a praktycznie aż do 1835 r., gdy ukazała się nowa edycja Indeksu, w której już ich nie wymieniono.
Niestety wiele eksponatów związanych z astronomem, jak np. tabele astronomiczne sporządzone ręką Mikołaja Kopernika możemy dzisiaj obejrzeć na Zamku Królewskim w Sztokholmie lub na Uniwersytecie w Uppsali. To wynik grabieży w czasie potopu szwedzkiego, dokonanej przez króla Gustawa II Adolfa. Do największych i najznaczniejszych łupów należały niewątpliwie kolekcje braniewskich jezuitów, pelplińskich cystersów oraz biblioteka kapitulna z Fromborka.
W Uppsali znajduje się m.in. 39 tomów kopernikańskich z notatkami astronoma, wraz z księgozbiorem kapituły warmińskiej, pierwsze norymberskie wydanie dzieła Mikołaja Kopernika O obrotach ciał niebieskich z 1543 roku. Własnością wielkiego astronoma były też dwa traktaty astronomiczne z 1490 i 1492 roku, inkunabuł treści lekarskiej z 1490 roku i słownik gramatyczny – wszystkie te dzieła są podpisane przez Kopernika oraz zawierają jego odręczne notatki.
Kopernik został pochowany w katedrze fromborskiej. Przy domniemanym miejscu pochówku - na południowej ścianie w pobliżu grobu św. Bartłomieja - biskup Marcin Kromer umieścił w 1580 r. epitafium. Wybór miejsca był wielokrotnie podważany przez historyków. W XX w. rozpoczęto poszukiwania faktycznego miejsca pochówku. Prace podkął w 2004 r. zespół prof. Jerzego Gąssowskiego oraz pracownicy Instytutu Antropologii i Archeologii Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku. Pod bocznym ołtarzem odkryto kilka grobów z różnych epok, ale w żadnym nie zidentyfikowano kości astronoma. Dopiero w 2005 r. odnaleziono szkielet, który mógł należeć do Kopernika, gdyż m.in. określono wiek zmarłego na 60–70 lat. Podinspektor Dariusz Zajdel z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji dokonał rekonstrukcji twarzy na podstawie znalezionej tam czaszki. Porównując rekonstrukcję do istniejących portretów ogłoszono odnalezienie grobu Kopernika z „97% pewnością”. Całkowitą pewność uzyskano dopiero po zbadaniu DNA szczątków i materiału genetycznego pobranego z kilku włosów znalezionych w księdze zrabowanej przez Szwedów, znajdującej się w Bibliotece w Uppsali. 22 maja 2010 r. w bazylice katedralnej we Fromborku odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa Mikołaja Kopernika.
Co najcenniejsze do dziś we Fromborku można dotykać tych samych murów, w których żył Kopernik, w niezmienionym stanie zachowało się wiele obektów z którymi był związany i to też stało się podstawą dla planów młodzieżowego zjazdu, aby prze jeden chociaż dzień pobyć w miejscach bliskich naszemu uczonemu. Może mają magiczna moc inspiracji?... to się dopiero okaże.
ZDJĘCIA: © AGATA PAWŁOWSKA POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
Najstarsze wzmianki dotyczące organów katedralnych sięgają początku XVI w., gdzie wspomina się o umowie na budowę organów zawartą z organmistrzem Janem z Chojnic w dniu 23 grudnia 1506 r. Przetrwały one ponad 100 lat, kiedy w latach 1623 – 1629 zostały złupione przez Szwedów. Do 1683 r. katedra dysponowała jedynie kilkugłosowym pozytywem, sprowadzonym staraniem kanonika Besthaviusa.
W 1683 r. biskup Michał Radziejowski powierzył wybudowanie nowych organów znakomitemu mistrzowi z Gdańska Danielowi Nitrowskiemu, po których empora wraz z szafami i barokowym prospektem zachowały się do dziś. Organy te posiadały 27 głosów, trakturę mechaniczną i wiatrownice tonowo – zasuwowe. Dyspozycja rozlokowana na trzy sekcje – manuał główny, pozytyw i sekcja pedałowa. Przez około 250 lat ich istnienia poddawane były konserwacji, strojeniu i różnym przebudowom, które wykonywaly firmy takie jak: Casparini, Frólich, Mittke, Terletzki, Goebel.
Instrument przetrwał do 1934 r., kiedy nad wysłużonym już instrumentem powierzono prace renowacyjne firmie Emanuela Kempera z Lubeki. Organmistrz zdecydował się jednak na budowę nowych organów o trakturze elektropneumatycznej z wiatrownicami systemu woreczkowo - wentylowego, zachowując jednocześnie zabytkowe szafy z prospektem. A ponieważ organy Kempera okazały się rozmiarami znacznie większe od instrumentu Nitrowskiego, bo posiadały 43 głosy rozmieszczone także poza szafą organową ze względu na znaczne ograniczenia przestrzenne, stół gry połączono elektrycznie z organami i umieszczono go na posadzce katedry. W tym czasie Kemper wybudował również 13 – głosowe organy chórowe, również połączone elektrycznie ze stołem gry, wspólnym dla obu instrumentów.
W czasie II wojny światowej organy fromborskie uległy znacznej dewastacji. W 1946 r. opiekę nad katedrą fromborską przejęli księża Salezjanie. W 1960 r. ks. Józef Sianko, salezjanin metodą gospodarczą doprowadził oba instrumenty katedralne do stanu używalności, a z czasem uzupełniono brakujące głosy, czego w poszczególnych etapach dokonywały firmy Truszczyńskiego, Sobiechowskiego i Biernackiego. W tym czasie organistą był p. Piaskowski, który bardzo angażował się w ich odbudowę i remont.
Pod koniec lat 70 – tych XX w. pod nadzorem i według projektu prof. Jana Jargonia z Krakowa firma Kamińskich z Warszawy dokonała przeszeregowania dyspozycji, niektóre głosy wymieniono na inne, wykonane z wartościowszych materiałów. W tym czasie firma Kamińskich dobudowała do organów głównych dodatkową sekcję Brustwerku o 7 głosach, sterowaną IV manuałem oraz dzwony rurowe sterowane III manuałem, a organy chórowe zostały powiększone z 13 do 16 głosów. W ten sposób osiągnięto 66 głosową dyspozycję głosową, dzięki czemu katedralne instrumentarium organowe zachwyca słuchaczy dostojnym, szlachetnym brzmieniem i różnorodnością barw dźwiękowych, a uniwersalna dyspozycja głosów pozwala na wykonywanie z wielkim powodzeniem bardzo szerokiego wachlarza repertuarowego.
ZDJĘCIA: © AGATA PAWŁOWSKA POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
Inspirujące doświadczenia fizyczne i chemiczne, Mobilne Laboratoria Przyszłości - unikalny w skali Europy projekt Ministerstwa Edukacji i Nauki, to tylko niektóre z atrakcji przybliżających możliwości wykorzystania najnowszych technologii w edukacji.
A nie ma lepszego miejsca ku temu, niż Frombork. To rozpoczęły się systematyczne prace z dziedziny astronomii. Na fromborskim Wzgórzu Katedralnym uczony zakupił basztę, do dzisiaj znaną jako Wieża Kopernika, zaś poza murami kompleksu nabył kanonię w ogrodzie której urządził stanowisko do prowadzenia obserwacji nieba (tzw. pavimentum), - jej śladów nie udało się niestety do tej pory odnaleźć. Obserwacje owe wykorzystywał przy pracach nad reformą kalendarza juliańskiego, do udziału w których został zaproszony przez uczestników soboru laterańskiego w 1513 r., oraz oczywiście przy pisaniu kolejnych rozdziałów dzieła swojego życia „O obrotach”.
ZDJĘCIA: © AGATA PAWŁOWSKA POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
Debata kopernikańska odbyła się w miejscu nader do tegopredystynowanym - Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku.
Mało kto wie, że jednym z pierwszych obiektów na Wzgórzu Katedralnym we Fromborku, w którym zorganizowana została ekspozycja muzealna, była Wieża Kopernika. Rosnąca popularność wielkiego astronoma zaowocowała utworzeniem w 1912 r. na górnym piętrze wieży, zajmowanej w XVI w. przez Kopernika, niewielkiego muzeum czy raczej izby pamięci poświęconej uczonemu. Inicjatorem i twórcą ekspozycji był Eugen Brachvogel, warmiński historyk i wikariusz katedralny. Przygotowując ekspozycję w wieży, zlecił warsztatowi stolarskiemu Gustawa Kostki w Bisztynku wykonanie drewnianych instrumentów: trikwetrum, kwadrantu i astrolabium pierścieniowego, na podobieństwo tych używanych przez Mikołaja Kopernika.
Powojenna historia Muzeum rozpoczyna się w 1948 r., kiedy to uroczyście otwarto Muzeum jako wyraz hołdu złożonego astronomowi. Frombork jawił się wówczas jako miejsce predestynowane do utworzenia naukowo-kulturalnej instytucji poświęconej Kopernikowi, gdyż nie tylko spędził tu on większość życia i stworzył swoje największe dzieło, ale też zachował się tutaj wspaniały zespół architektoniczny pamiętający jego czasy. Dziś Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku jest jedyną na świecie instytucją muzealną, której patronuje Mikołaj Kopernik.
Muzeum Mikołaja Kopernika od początku swojego istnienia gromadzi zabytki związane z postacią tego genialnego uczonego oraz przejawami upamiętniania go na przestrzeni wieków. Wyjątkowe miejsce w muzealnych zbiorach zajmują obiekty pochodzące z epoki Mikołaja Kopernika, w tym zabytki archeologiczne. Zbiór ten, pozyskany został podczas wieloletnich badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Fromborka.
Szczególnie ważne są wystawy poświęcone zasłużonemu astronomowi: Mikołaj Kopernik – życie i dzieło – ekspozycja stała, prezentowana od 1973 r. w dawnym pałacu biskupim, zmodernizowana w latach 2010 i 2023 r., a także prezentowane od lat 80. w Wieży Kopernika wystawy, wyobrażające domniemaną pracownię astronoma. W 2023 r. zorganizowano w Wieży Kopernika ekspozycję Świat Kopernika, prezentującą zarówno gabinet uczonego i jego sypialnię, jak i kuchnię z czasów astronoma.
ZDJĘCIA: © AGATA PAWŁOWSKA POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
O tym, jakie znaczenie dla rozwoju nauki miały opracowane przez Kopernika teorie, nie trzeba nikomu przypominać. Polski astronom jest jedną z najważniejszych polskich postaci historycznych, znaną powszechnie także poza granicami, a jego nazwisko nieodmiennie kojarzy się z nauką. Nic więc dziwnego, że imię Mikołaja Kopernika noszą związane z nauką i edukacją placówki – toruński uniwersytet, słynne stołeczne Centrum Nauki Kopernik, Centrum Astronomiczne Polskiej Akademii Nauk, kilkaset szkół podstawowych i średnich w całym kraju, kilka szpitali. W większości polskich miast znajdują się ulice i place imienia astronoma, który ma też wiele pomników, w tym najbardziej znany, przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, dłuta duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena.
Ale na tym nie koniec. Na cześć polskiego badacza nazwano planetoidę i kratery na Marsie i na Księżycu, pierwiastek chemiczny Copernicium (Cn), lotnisko, statek, sztucznego satelitę. Dokonania urodzonego w Toruniu astronoma były inspiracją dla botaników i ogrodników, którzy jego imię nadali odmianom róży i powojnika.
PARTNERZY STRATEGICZNI
PARTNERZY ORGANIZACYJNI
PARTNERZY MEDIALNI
PARTNERZY EDUKACYJNI:
OPRACOWANIE GRAFICZNE I INFORMATYCZNE PORTALU PROJEKTU
© POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA