Wernisaż wystawy malarstwa i grafiki Andrzeja Filipowicza "Grodzieńskie inspiracje" zainaugurował Festiwal Kresowa Dusza w Domu Polonii w Pułtusku Stowarzyszenia "Wspólnota Polska". To mocny akcent polskości na terenie dawnych ziem Rzeczypospolitej, twórczość przesiąknięta tradycją i niepowtarzalnym klimatem nadniemieńskiego Grodna przepełnionego zabytkami i aktywnością polskiej mniejszości etnicznej.
Kresy Wschodnie. Opiewane w literaturze, muzyce, uwieczniane w malarstwie. Dawne wschodnie pogranicze Polski, funkcjonujące w okresie międzywojennym i dawniej jako część polskiego terytorium państwowego, a obecnie stanowiące fragmenty obszarów państwowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. Z własną specyficzną kuturą i obyczajem pielęgnowanym do dzisiaj. Jeżeli zatem lato, to tylko z Kresami, co zapewni Państwu cykl imprez oganizowanych przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" w lipcu i sierpniu 2022 roku w ramach Festiwalu Kresowa Dusza w Domu Polonii w Pułtusku
Urodziłem się w Grodnie, moja babcia jest Polką, mieszkała w Lidzie – mówi o sobie Andrzej Filipowicz. Twórca doskonale zdaje sobie sprawę z historycznego znaczenia Grodna, przyznaje, że w swoim malarstwie sięgał po wyobrażenia z czasów Stefana Batorego, powstania styczniowego, Elizy Orzeszkowej i bardziej współczesnych. - Czasem łapie mnie natchnienie i maluję tym, co mam pod ręką – wyznaje. I nie chce do końca wyjaśniać, dlaczego jeden z obrazów ma w tle panoramę Warszawy, a inny partyturę Chopina. - Chcę dać widzowi możliwość przeanalizowania mojego malarstwa, odkrycia czegoś dla siebie i podzielenia się swoimi odkryciami, może zadziwienia mnie czymś o czym sam nie miałem pojęcia – mówi Filipowicz.
Zdjęcia: © Dom Polonii w Pułtusku
Artysta urodził się w 1974 roku w Grodnie. Ukończył Państwowy Uniwersytet w Grodnie na wydziale Malarstwa i Rysunku. Studiował również na wydziale grafiki w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Należy do założonego w 1993 roku Towarzystwa Plastyków Polskich działającego przy Związku Polaków na Białorusi. Specjalizuje się w malarstwie sztalugowym, polegającym na łączeniu różnych materiałów i konwencji .W jego dotychczasowym dorobku malarskim można wyróżnić trzy zasadnicze serie dzieł. Są to portrety, akty oraz pejzaże. Najwięcej uwagi malarz poświęca scenom, w których głównym motywem jest postać kobieca. Obrazy Andrzeja Filipowicza przywołują absolut, są jak dążenie do tego co piękne, wzniosłe, doskonałe. Nie wyobrażają stanu faktycznego lecz dążenie do tego stanu, jakby artysta chciał za wszelką cenę, poprzez swój wyobrażony świat, zachować to co, według niego, kryje się pod pojęciem piękna. Artysta nie ogranicza się do malarstwa. Osiąga także znaczne sukcesy w projektowaniu wnętrz, fotografii i grafice. Od lat z powodzeniem godzi również pracę twórczą z aktywnością społeczną. Jest stałym uczestnikiem wystaw i plenerów międzynarodowych od 1994 roku wraz z takimi artystami jak Jan Wołek, Franciszek Starowieyski, Edward Dwurnik. Ma za sobą stypendia artystyczne w Stanach Zjednoczonych i Niemczech. W 2003 roku został zaproszony przez emira Kataru na Karnawał Zimowy organizowany w tym kraju. Brał udział w Fashion Week Poland, jesień-zima 2015/2016 w Łodzi , kolekcja „City Life” zainspirowana była jego malarstwem. W 2017 roku otrzymał nagrodę Ministra Kultury. Odznaczony również nagrodą Ministra Gospodarki Morskiej za udział w tworzeniu wizerunku artystycznego Daru Młodzieży w Rejsie Niepodległości . Obrazy Andrzeja Filipowicza można było zobaczyć podczas wystaw indywidualnych i zbiorowych, między innymi w takich miejscach, jak; Sopot, Warszawa, Toruń, Kraków, Białystok, Kazimierz Dolny, Mrągowo, Pułtusk, Lublin, Drezno, Bruksela oraz Londyn. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach na całym świecie.
Zdjęcia: © Agata Pawłowska - Polonijna Agencja Informacyjna
Według źródeł archeologicznych już w X w. na Górze Zamkowej, przy ujściu Horodniczanki do Niemna, powstała osada słowiańska, której nazwa pochodzi od słów „grodzić”, „ogradzać” – w znaczeniu „ochraniać”. W latach 20. XII w. wyodrębniło się dzielnicowe księstwo grodzieńskie, rządzone przez boczną gałąź dynastii Rurykowiczów; następnie weszło w skład księstwa halicko-wołyńskiego. W XIV w. miasto zostało częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W 1391 r. król polski i wielki książę litewski Władysław II Jagiełło nadał Grodnu prawo magdeburskie, a w 1444 r. prawo to potwierdził wielki książę Kazimierz Jagiellończyk. Miasto otrzymało własny herb, na którym widniały jeleń świętego Huberta z krzyżem pomiędzy rogami. Za panowania wielkiego księcia Witolda Grodno faktycznie zostało drugą stolicą jego państwa. Powstał wtedy Stary Zamek, wzniesiono pierwsze kościoły, w tym Najświętszej Maryi Panny (tzw. fara Witoldowa) i św. Mikołaja. Około 1359 r. w Grodnie zaczął działać jeden z pierwszych w Wielkim Księstwie Litewskim sądów ziemskich, a od 1413 r. aż do schyłku XVIII w. powiat grodzieński należał do województwa trockiego. Gród nad Niemnem należał do ulubionych rezydencji monarchów polsko-litewskich. Na tutejszym zamku zmarli Kazimierz IV Jagiellończyk (1492) i Stefan Batory (1586) oraz kanonizowany królewicz Kazimierz Jagiellończyk (1484).
Mocą konstytucji z 1673 r. Grodno zostało wyznaczone na miejsce obrad co trzeciego sejmu walnego Rzeczypospolitej — od 1678 do 1793 r. parlament zebrał się tu 11 razy. Niestety, miasto niszczone od połowy XVII w. przez wojny i epidemie, znalazło się w stagnacji aż do drugiej połowy XVIII stulecia. W latach 40. i 50. XVIII w. naprzeciwko Starego Zamku wybudowano drugą rezydencję królewską – Nowy Zamek. Odrodzenie gospodarcze i kulturalne pod koniec XVIII w. było związane z działalnością podskarbiego nadwornego litewskiego i starosty grodzieńskiego Antoniego Tyzenhauza. Pod jego kierownictwem otwarto 18 manufaktur (m. in. sukienniczą, jedwabniczą, odzieżową, rusznikarską, powroźniczą i farbiarską), zatrudniających ponad 1,5 tys. osób. Produkcją kierowali wykwalifikowani mistrzowie, którzy przyjechali z Europy Zachodniej. Przygotowaniem lokalnych kadr zajmowały się szkoły: medyczna, weterynaryjna, miernicza, budowlana, rachunkowa i muzyczna. Francuski przyrodnik J.E. Gilibert założył wówczas w Grodnie ogród botaniczny (pierwszy w Rzeczypospolitej). W latach 80. XVIII w. Tyzenhauza odsunięto od kierowania ekonomią grodzieńską, a stworzony przez niego „cud grodzieński” do lat 90. został zaprzepaszczony.
W 1793 r. obradował w Grodnie ostatni sejm I Rzeczypospolitej, który pod rosyjskimi bagnetami zatwierdził traktaty rozbiorowe z Rosją i Prusami, ustanawiając jednocześnie miasto stolicą efemerycznego województwa, które przestało istnieć wraz z klęską insurekcji kościuszkowskiej w roku następnym. W styczniu 1795 r. pod rosyjską eskortą przybył do Grodna Stanisław August. Tu podpisał 25 listopada akt abdykacji i stąd wyruszył w swoją ostatnią podróż, wezwany w 1797 r. przez nowego cara Pawła I do Petersburga.
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 r. Grodno zostało włączone do Rosji. W 1801 r. prestiż miasta wzrósł, ponieważ zostało siedzibą guberni grodzieńskiej, która wkrótce potem stała się jedną z najlepiej rozwiniętych w Rosji. Sprzyjała temu aktywność gospodarcza społeczności żydowskiej i niemieckiej. Do dalszego rozwoju miasta przyczyniła się budowa magistrali kolejowej Petersburg–Warszawa (1862). Stopniowo rozwijały się przedsiębiorstwa przemysłowe. W 1890 r. w samym Grodnie istniało ok. 70 fabryk i zakładów, w których pracowało ponad 2 tys. robotników. Fabryka tytoniu I. Szereszewskiego w Grodnie była drugim co do wielkości przedsiębiorstwem przemysłowym na terenie obecnej Białorusi.
Mieszkańcy Grodna (urzędnicy, młodzież w wieku szkolnym, duchowieństwo katolickie, szlachta) wzięli aktywny udział w powstaniach listopadowym i styczniowym. Konsekwencją tych działań były liczne represje. Wielu powstańców stracono, wielu zesłano na Syberię. W 1839 r. w cerkwi Bazylianów ogłoszono likwidację Kościoła unickiego i włączenie go do Cerkwi prawosławnej. Na mocy dekretu z 1865 r. zabroniono publicznego posługiwania się językiem polskim. W ramach krzewienia prawosławia w XIX w. i na początku XX w. wybudowano nowe cerkwie (m. in. św. Włodzimierza i św. Aleksandra Newskiego), a farę Witoldową, główną świątynię katolicką, zamieniono w cerkiew.
Mimo, że w Grodnie pojawiło się wiele budynków reprezentacyjnych i administracyjnych, stan infrastruktury, zwłaszcza oświetlenia, kanalizacji i wodociągów, był zły, a ulice – z wyjątkiem głównych – brudne, krzywe i ciasno zabudowane drewnianymi domami. W latach 1863–1910 centrum polskiego życia intelektualnego w Grodnie stał się dom wielkiej pisarki doby pozytywistycznej Elizy Orzeszkowej. Pewne zelżenie polityki rusyfikacyjnej nastąpiło po 1906 r.
We wrześniu 1915 r. do miasta weszły wojska niemieckie. Wskutek „dobrowolnych” pożyczek i podatków (łącznie ok. 1,2 miliona marek niemieckich) oraz grabieży Grodno poniosło ogromne straty materialne. Przechowywane w mieście archiwa i bibliotekę dominikanów wywieziono do Niemiec. Tym niemniej, podczas ponad trzyletniej okupacji niemieckiej odrodziło się życie polityczne i kulturalne Polaków i Białorusinów. W kwietniu 1919 r. Grodzieńszczyzna weszła w obręb odrodzonej Rzeczypospolitej. Tragicznym epizodem okazała się bolszewicka okupacja miasta od lipca do września 1920 r., zajętego podczas ofensywy Armii Czerwonej na Warszawę. W II RP Grodno było stolicą rozległego powiatu województwa białostockiego oraz siedzibą dowództwa korpusu Wojska Polskiego.
Już 1 września 1939 r. niemieckie samoloty zbombardowały centrum miasta, wywołując wielki pożar. Zniszczenie budynków wojskowo-obronnych, torów kolejowych i magazynów amunicji sprzyjało szybkiemu przemieszczaniu się wojsk sowieckich, które podeszły pod Grodno 20 września. Pozbawione większego garnizonu miasto broniło 1.5 tys. żołnierzy polskich. Po trzech dniach bohaterskiego oporu Grodno padło, a 300 obrońców ze swoim dowódcą gen. Wacławem Przeździeckim zostało zbrodniczo rozstrzelanych. W wyniku układów niemiecko-sowieckich Grodzieńszczyzna weszła w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Nastąpiło kilka fal represji ze strony NKWD, wymierzonych przeciwko polskim urzędnikom, duchowieństwu i wojskowym, z których wielu zostało straconych. Tysiące grodnian deportowano na Syberię i do Kazachstanu. W odpowiedzi na działania władz sowieckich już w 1939 r. powstały polskie podziemne struktury i organizacje wojskowe.
W czerwcu 1941 r. Grodno zajęły wojska III Rzeszy. Wraz z całą Białostocczyzną poddano je zarządowi gauleitera Prus Wschodnich. W gettach grodzieńskich zamknięto 25 tys. Żydów, do 1943 r. wywiezionych i zgładzonych w niemieckich nazistowskich obozach zagłady w Treblince i Auschwitz. W 1944 r. ludność miasta zmniejszyła się o ¾ w stosunku do stanu sprzed wojny (57 tys.), zniszczeniu uległo ponad 40% zabudowy.
Wojska sowieckie zdobyły miasto 20 września 1944 r. Stało się siedzibą obwodu grodzieńskiego Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (od 1991 r. — niepodległej Białorusi). Za nową granicę wyjechała część grodzieńskich Polaków, ale miasto pozostało najliczniejszym skupiskiem mniejszości polskiej na Białorusi, centrum jej życia narodowego i religijnego. Po wojnie do Grodna napłynęło wiele tysięcy Białorusinów i Rosjan. W 1961 r. władze sowieckie wysadziły w powietrze gotycką farę Witoldową.
Grodno jest ważnym ośrodkiem kulturalnym, politycznym i gospodarczym na zachodniej Białorusi, z kilkoma uczelniami wyższymi, muzeami i bibliotekami. W 1992 r. papież Jan Paweł II ustanowił miasto stolicą nowej diecezji rzymskokatolickiej, z katedrą w dawnym kościele jezuickim. W 2013 r. w Grodnie żyło 60% Białorusinów, 25% Polaków i 14% Rosjan.
ZADANIE PUBLICZNE FINANSOWANE JEST ZE ŚRODKÓW KANCELARII PREZESA RADY MINISTRÓW
W RAMACH KONKURSU "POLONIA I POLACY ZA GRANICĄ 2022."
kwota dotacji: 133 280,00 PLN
PATRONAT MEDIALNY
