W auli Staatliche Europa-Schule Berlin Deutsch/Polnisch inaugurowano projekt kultury pamięci, w ramach którego młodzi wolontariusze z Berlina i ich goście ze Szkoły Nr.51 z Bytomia będą odwiedzać i dokumentować polskie groby ofiar II wojny światowej w Berlina. W czasie otwarcia Konsul RP Pani Marzena Kępowicz mówiła o wadze tej tematyki dla polskiego dziedzictwa narodowego. Wyraziła zadowolenie, że właśnie w Berlinie dzieci z Polski i Niemiec wspólnie uczestniczą w tym ważnym projekcie zainicjowanym przez Górnośląski Oddział Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", który reprezentuje skarbnik Alicja Brzan-Kloś .
Wprowadzeniem do projektu była prezentacja pracy społecznej Państwa Aliny i Klausa Leutner, którzy podzielili się swoimi doświadczeniami w czasie odszukiwania i przywracania pamięci bezimiennych ofiar nazistowskich Niemiec.
Przedsięwzięcie, które przyczyni się do pogłębienia wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym w Niemczech oraz pozwoli w praktyce wykorzystać zdobytą wiedzę na temat konserwacji zabytków, jest możliwe dzięki środkom przyznanym przez przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”.
O projekcie informowaliśmy już przed jego inauguracją, jednak dla przypomnienia - we wrześniu i październiku 2025 wezmą w nim udział wolontariusze ze Szkoły Podstawowej nr 51 z Oddziałami Integracyjnymi w Bytomiu oraz uczniowie Katharina-Heinroth-Grundschule Staatliche Europa-Schule Berlin Deutsch/Polnisch (Państwowa Szkoła Europejska im. Kathariny-Heinroth w Berlinie z polskim językiem wykładowym).
Wspólnie z wolontariuszami z Polskiej Rady Związku Krajowego w Berlinie, uczestnicy wykonają oni dokumentację fotograficzną grobów żołnierzy i polskich ofiar wojennych – lotników robotników przymusowych, więźniów obozów koncentracyjnych, jednocześnie porządkując ich kwatery (niezbędne narzędzia zakupione zostaną w ramach projektu) przygotowując je do uroczystości Wszystkich Świętych. Na podstawie przeprowadzonej kwerendy, pod nadzorem historyków, powstanie elektroniczny memoriał dokumentacyjny, zawierający kompletne wskazówki dotyczące dojazdu do poszczególnych lokalizacji grobów i cmentarzy.
Jeżeli czas pozwoli dodatkowo wykonana zostanie dokumentacja zlokalizowanych w Berlinie i najbliższej okolicy grobów słynnych Polaków, takich jak prof. Aleksander Brückner, działacz polonijny Karol Loeckell, artysta Daniel Chodowiecki, poeta Arnold Słucki, pisarz Christian Skrzyposzek, historyk sztuki Atanazy hrabia Raczyński, a także grobów pochowanych w stolicy Niemiec polskich nauczycieli.
Wykład ramowy o polskich grobach i miejscach upamiętnienia w Berlinie dla uczestników projektu przygotowała w języku polskim Pani Alina Leutner, członkini Zjednoczenia Polaków w Berlinie, wspólnie ze swoim mężem Klausem Leutnerem, którzy będąc konsultantami i przewodnikami wygłoszą referaty historyczne o wybranych cmentarzach lub miejscach kaźni. Pod ich pieczą wolontariusze projektu odwiedzą również zabytki, idąc śladami polskiego dziedzictwa narodowego, Berlina.
Należy dodać, że Państwo Klaus i Alina Leutner są realizatorami niemiecko-polskich szkolnych projektów historycznych na bazie wybranych losów Polek i Polaków - ofiar nazistowskiej przemocy, takich jak więźniowie obozów koncentracyjnych z Sachsenhausen, Buchenwald i Dachau, ofiar egzekucji przeprowadzanych w więzieniu Berlin-Plötzensee oraz robotników przymusowych.
Za tą działalność Klaus Leutner został w 2022 roku laureatem Nagrody IPN „Świadek historii”.
Zajęcia warsztatowe prowadzone przez polskich wykładowców odbędą się również w berlińskiej szkole europejskiej (Katharina-Heinroth-
Grundschule Staatliche Europa-Schule Berlin Deutsch/Polnisch). Uzupełnią wiedzę młodzieży z rodzin polonijnych - dodać należy z dumą, biegle mówiącą po polsku - zrzeszonej w kole historycznym. To pozwoli im na właściwą ocenę i perspektywę prowadzonych na cmentarzach prac dokumentacyjnych.
Niemiecki projekt nie jest jedynym tego typu prowadzonym przez Górnośląski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Szeroko zakrojona, wieloletnia już akcja dokumentacji i rewitalizacji polskich mogił prowadzona jest na terenie dawnych Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Tam długa noc komunizmu zdewastowała nie tylko miejsca, ale i pamięć, prowadząc do powolnego upadku zabytków o polskim rodowodzie. Lwów, Drohobycz, Borysław, Stryj, Sambor, Hołosk Mały i wiele innych miejsc – tych znanych i tych zapomnianych.
Do tego dodać należy coroczną społeczną inicjatywę „Podaruj znicz na Kresy”. W 2025 roku po raz dziewiętnasty Wspólnota Polska na czele z inicjatorką akcji Alicją Brzan-Klos, wespół z samorządem bytomskim, Polską Radą Społeczną w Berlinie, Towarzystwem Miłośników Dziedzictwa Kultury Polskiej „Zabytek” we Lwowie, Instytutem Pamięci Narodowej, Zespołem Pomocy Kościołowi na Wschodzie przy Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski, Polskim Czerwonym Krzyżem, Towarzystwem Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Katowicach, dziesiątkami przedsiębiorców i setkami prywatnych darczyńców organizuje zbiórkę zniczy, które zapłoną na kwaterach naszych rodaków.
„Naród, który traci pamięć – traci sumienie” - mawiał Zbigniew Herbert. Dbamy, aby do tego dopuścić.
OPRACOWANIE – POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
ZDJĘCIA: Polnischer Rat in Berlin - Polska Rada w Berlinie
PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW
NARODOWEGO INSTYTUTU DZIEDZICTWA POLSKIEGO ZA GRANICĄ
POLONIKA
