ZJAZDY POLONII
I POLAKÓW Z ZAGRANICY

I Światowy Zjazd Polaków z Zagranicy

odbył się 14-18 lipca 1929 r. w Warszawie. Uczestniczyło w nim 98 delegatów z 18 krajów (m.in. 25 z Niemiec, 22 z USA) oraz 5 z Wolnego Miasta Gdańska; nie dopuszczono delegatów z ZSRR; delegaci z Litwy nie dostali wiz wyjazdowych; nie wykorzystano puli 38 mandatów dla Polonii w USA, bo część organizacji odmówiła udziału w zjeździe. Zjazd rozpoczął się uroczystą mszą św. w kościele Św. Krzyża, po której delegaci w pochodzie udali się do Grobu Nieznanego Żołnierza, gdzie złożono kwiaty, a następnie do gmachu Sejmu, gdzie uroczystego otwarcia Zjazdu dokonał marszałek Senatu Julian Szymański; następnie przemawiali m.in.: marszałek Sejmu Ignacy Daszyński, prymas Polski kard. August Hlond, minister sprawiedliwości Stanisław Car. Podczas Zjazdu powołano reprezentację emigracji - Radę Organizacyjną Polaków za Granicą, której prezesowali kolejno Julian Szymański, marszałek Senatu II kadencji i od 1931 r. - Władysław Raczkiewicz, marszałek Senatu III kadencji.

II Światowy Zjazd Polaków z Zagranicy

rozpoczął się 5 sierpnia 1934 r. w Warszawie, a uroczyste zamknięcie nastąpiło 12 sierpnia 1934 r. w Gdyni. Uczestniczyło w nim 171 osób: 128 delegatów z 20 krajów, 25 przedstawicieli instytucji krajowych i 18 członków Rady Organizacyjnej Polaków z Zagranicy; łącznie przyjechało do Polski 11 tys. osób. Zjazdowi towarzyszyły: I Zlot Młodzieży Polskiej z Zagranicy - 3 tys. osób (II Zlot odbył się w sierpniu 1935, połączony ze Zlotem Harcerstwa w Spale) oraz I Igrzyska Sportowe Polaków z Zagranicy (381 zawodników i ich rodziny, które brały udział w wycieczkach po kraju). Podczas uroczystości na Wawelu powołano Światowy Związek Polaków z Zagranicy (Światpol), którego prezesem został Władysław Raczkiewicz, marszałek Senatu RP.

III Światowy Zjazd Polaków z Zagranicy

zaplanowany na 30 lipca - 2 sierpnia 1939 r. w Warszawie nie odbył się; został odwołany decyzją prezydium Rady Naczelnej Światpolu z 25 maja 1939 r., aż do wyjaśnienia międzynarodowej sytuacji politycznej; odwołano również III Zlot Młodzieży i II Igrzyska Sportowe.
W okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu emigracja niepodległościowa, składająca się głównie z byłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, w tym czasie zakładała nowe (jak Kongres Polonii Amerykańskiej i Kongres Polonii Kanadyjskiej - 1944), wstępowała do istniejących organizacji polonijnych oraz podejmowała próby zjednoczenia.

Ideę stworzenia światowego kongresu Polaków wysunął w 1953 r. na zebraniu Rady KPK w Toronto dr Tadeusz Brzeziński, były konsul RP w Montrealu. Ówczesny prezes KPK inż. Adam Jaworski rozpoczął w tej sprawie rozmowy z prezesem KPA Karolem Rozmarkiem i z inż. Jarosławem Żabą, szefem Federacji Światowej Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Wielkiej Brytanii oraz z innymi skupiskami Polaków. Efektem tych działań była Konferencja "Polonia 75" (7-9 listopada 1975 r.) w Waszyngtonie, w której wzięło udział 56 delegatów z 11 krajów (Argentyna, Australia, Austria, Belgia, Francja, Kanada, Niemcy Zachodnie, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Wielka Brytania i Włochy); postanowiono o konieczności istnienia stałego światowego porozumienia, zobowiązując KPK do zorganizowania w roku 1978 światowego zjazdu Polonii.

I Zjazd Polonii Wolnego Świata
pod nazwą "Polonia 78 - Polonia Jutra"

Zjazd odbył się w Toronto 25-28 maja 1978 r. i zgromadził 175 delegatów, reprezentujących 18 krajów: Afryka Południowa, Argentyna, Australia, Austria, Belgia, Brazylia, Dania, Francja, Holandia, Kanada, Niemcy Zachodnie, Nowa Zelandia, USA, Szwajcaria, Szwecja, Urugwaj, Wielka Brytania i Włochy; 13 delegatów, reprezentujących organizacje o zasięgu światowym, jak Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, Stowarzyszenie Polskiej Marynarki Wojennej, Stowarzyszenie Lotników Polskich, Koło b. żołnierzy AK, Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju oraz 6 delegatek na Światowy Zjazd Polek. Ponadto w zjeździe udział wzięło 226 obserwatorów, 6 rzeczoznawców, 42 dziennikarzy prasowych, 7 telewizyjnych i 26 reporterów radiowych.

"Polonia 78" przyjęła w uchwałach: zwoływanie regularnych zjazdów Polonii Wolnego Świata oraz powołanie Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata, której przewodniczącym został prezes KPK mec. Władysław Gertler. Kolejnymi szefami Rady byli prezesi KPK: Jan Kaszuba (1980-1986), inż. Stanisław Orłowski (1986-1994) i mec. Marek Malicki (1994-2002).

Hasłem naczelnym Rady Koordynacyjnej Polonii Wolnego Świata stała się walka o niepodległość Polski i ścisła współpraca z ośrodkiem emigracji politycznej w Londynie - z Rządem RP na uchodźstwie, który był organizatorem Światowych Zjazdów Emigracji Politycznej w Londynie:

Światowy Zjazd Jedności z Walczącym Krajem, pod hasłem "Razem z Narodem" - zorganizowany w dniach 1-2 września 1979 r. w Londynie zgromadził 352 uczestników z 17 krajów;

II Światowy Zjazd Polonii Wolnego Świata - obradował w dniach 8-12 maja 1984 r. w Londynie, zorganizowany przez Radę Koordynacyjną Polonii Wolnego Świata;

Światowy Zjazd Polski Walczącej - zwołany w dniach 19-21 maja 1966 r. w Londynie, zgromadził 220 uczestników z 16 krajów.

Powrót do tradycji II RP

Po 1989 roku w wolnej Polsce powrócono do tradycji przedwojennej - powołano w wolnych wyborach Senat RP, który przyjął rolę opiekuna Polonii i Polaków za granicą oraz objął patronatem Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", organizację pozarządową powołaną w 1990 roku (po rozwiązaniu Towarzystwa "Polonia") w celu podtrzymywania więzi z rodakami na obczyźnie i niesienia im pomocy. Prezesem "Wspólnoty Polskiej" został marszałek Senatu RP I kadencji prof. Andrzej Stelmachowski, a do grona członków założycieli weszło wiele osobistości życia publicznego - senatorowie, posłowie, hierarchowie Kościołów chrześcijańskich, twórcy kultury, działacze społeczni, kombatanci oraz wybitni uczeni, lekarze, dziennikarze i prawnicy. Jednym z pierwszych zadań Senatu RP i "Wspólnoty Polskiej" było doprowadzenie do rozmów i spotkań z Rządem Londyńskim, Radą Koordynacyjną Polonii Wolnego Świata oraz Polakami zamieszkałymi za wschodnią granicą Polski.

Efektem tych działań były m.in.: Konferencja Kraj - Emigracja w Rzymie zorganizowana w dniach 26-30 października 1990 r. jako spotkanie przedstawicieli Polaków ze Wschodu, z Zachodu i z kraju, połączone z audiencją prywatną u Ojca Świętego Jana Pawła II. W konferencji uczestniczyło 89 przedstawicieli organizacji polskich i polonijnych z 22 krajów świata, 24-osobowa delegacja "Wspólnoty Polskiej" oraz duszpasterze polonijni wraz z delegatem Prymasa Polski ds. duszpasterstwa emigracji bp Szczepanem Wesołym.

Przekazanie insygniów władzy II RP - 22 grudnia 1990 r. ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, przekazał na Zamku Królewskim w Warszawie insygnia swego urzędu Lechowi Wałęsie, nowo wybranemu Prezydentowi RP, w pierwszych wolnych wyborach od zakończenia II wojny światowej.

I Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Kraków 1992

Zjazd odbywał się w dniach 19-23 sierpnia 1992 r. Do Krakowa przybyło ok. 2 tysięcy Polaków z całego świata: 326 reprezentantów środowisk polskich z 44 krajów, w tym 59 osób z państw Europy Wschodniej - 234 delegatów oraz 92 gości; licząca ok. 50 osób grupa obserwatorów, 500-osobowa grupa członków zespołów folklorystycznych. Akredytowało się 280 dziennikarzy z kraju i ze świata.
Kraj reprezentowali przedstawiciele najwyższych władz państwowych oraz Episkopatu Polski. Obecni byli także członkowie Rady Krajowej i eksperci Stowarzyszenia "Wspólnota Polska". Na Zjeździe poruszano problemy współpracy z Polonią, pomocy dla Polaków ze Wschodu, a także zaapelowano o zagwarantowanie praw mniejszościom polskim w krajach postkomunistycznych. W Krakowie nastąpiło symboliczne i rzeczywiste połączenie: Polaków ze Wschodu i Polonii z Zachodu.

Pomiędzy zjazdami Polonii w 1992 i 2001 roku odbywały się zebrania Rady Polonii Świata, m.in.:
"Polskość niejedno ma imię" - Lublin, 14-18 września 1995 r.
"Gdańsk 97 - Okno na Świat: wczoraj, dziś i jutro" - Gdańsk, 2-6 października 1997 r.
"Opaszmy ziemskie kolisko" - Budapeszt-Kecskemét, 17-21 września 1998 r.

W tym okresie Polonia Świata organizowała wielkie akcje pomocy Polsce i Polakom na Wschodzie, angażowała się na rzecz wejścia Polski do NATO i do Unii Europejskiej, występowała w obronie dobrego imienia Polski...

II Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Warszawa-Pułtusk-Kraków-Częstochowa 2001

Zjazd obradował w dniach 28 kwietnia - 3 maja 2001 r. pod hasłem "Polacy i Polonia u progu Nowego Tysiąclecia". W sumie uczestniczyło w nim 351 osób, w tym 162 delegatów z 51 krajów ze wszystkich kontynentów oraz przedstawiciele nauki, kultury, duszpasterze i dziennikarze polonijni. Polskie Radio S.A. i TV Polonia objęli patronat medialny. W programie Zjazdu zaplanowano imprezy w czterech miastach: w Warszawie - otwarcie Zjazdu, w Pułtusku - obrady plenarne, w Krakowie - zamknięcie Zjazdu oraz w Częstochowie - pielgrzymkę na Jasną Górę, wieńczącą pobyt w Ojczyźnie.

Obradowano w następujących komisjach: Komisja ds. Polaków za Granicą, Komisja Promowania Spraw Polskich w Świecie, Komisja ds. Współpracy Organizacji Polonijnych ze Strukturami Duszpasterskimi, Komisja ds. Oświaty i Młodego Pokolenia, Komisja ds. Pomocy Socjalnej, Charytatywnej i Problemów Repatriacji. Zjazd na posiedzeniu plenarnym 1 maja 2001 r. przyjął 26 uchwał i 59 rezolucji oraz Uchwałę w sprawie ogólnoświatowej organizacji polonijnej.

III Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Warszawa 2007

Zjazd obradował dniach 22-26 września 2007 r. Nawiązując do tradycji poprzedniego zjazdu z 2001 roku, jak i zjazdu z 1929 roku, rozpoczął się Mszą św. w kościele Św. Krzyża w Warszawie, po której uczestnicy złożyli wieńce przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Uroczysta inauguracja Zjazdu, z udziałem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz marszałków Sejmu i Senatu, odbyła się w Sali obrad plenarnych Sejmu (zgodnie z tradycją przedwojenną). Zamknięcie obrad Zjazdu nastąpiło w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie z udziałem marszałka Senatu RP i Prezesa Rady Ministrów.

W Zjeździe uczestniczyło ponad 600 osób, w tym ponad 400 delegatów, reprezentujących organizacje i środowiska polonijne z 60 krajów, w tym tak dalekich jak Kuba czy Madagaskar. Delegatom towarzyszyło kilkudziesięciu dziennikarzy polonijnych ze wszystkich stron świata. Patronat medialny nad spotkaniem w Warszawie objęły dziennik "Rzeczpospolita", Polskie Radio dla Zagranicy i oczywiście TV Polonia. Organizatorami Zjazdu są Rada Polonii Świata i Stowarzyszenie "Wspólnota Polska".

IV Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Warszawa 2012

Rano uczestnicy zjazdu - nawiązując do wieloletniej tradycji - złożyli wieńce przed Grobem Nieznanego Żołnierza na Placu J. Piłsudskiego w Warszawie

Zjazd rozpoczął się inauguracyjną mszą świętą, która została odprawiona 24 sierpnia w Bazylice Archikatedralnej pod wezwaniem Męczeństwa Świętego Jana Chrzciciela na warszawskiej starówce przez Księdza Arcybiskupa Józefa Kowalczyka, Prymasa Polski oraz Księdza Kardynała Kazimierz Nycza, Metropolitę Warszawskiego.

Następnie na Zamku Królewskim Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski przywitał uczestników Zjazdu. Do uczestników zjazdu przemówił również Marszałek Senatu RP, Minister Spraw Zagranicznych, Ksiądz Prymas oraz Prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska".

Kolejnym punktem programu było spotkanie z Marszałkiem Senatu Rzeczpospolitej Polskiej Bogdanem Borusewiczem i uroczysty obiad.

Tradycyjnie otwarcie obrad zjazdu nastąpiło w Sali Plenarnej Sejmu RP co stanowi symbol łączności Polonii i Polaków z zagranicy z krajem ojczystym. Uroczystego otwarcia obrad dokonał Marszałek Sejmu RP. Po inauguracji zostały wygłoszone referaty:

• Helena Miziniak – „Polonia wczoraj, dziś i jutro”
• Ks. bp Wiesław Lechowicz – „Duszpasterstwo Polonii i Polaków poza granicami Kraju”
• Frank Spula i Teresa Berezowski – „Relacje Kraju z Polakami za granicą i promocja Polski”
• Tadeusz Adam Pilat – „Oświata polska i polonijna poza granicami kraju”
• Tomasz Prokop – „Udział młodego pokolenia w życiu Polaków za granicą”

Swoje wystąpienia mieli również:

• Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Mirosław Sielatycki
• Przewodniczący Komisji Łączności z Polakami za Granicą poseł Adam Lipiński
• Zastępca Przewodniczącego Komisji Łączności z Polakami za Granicą poseł Joanna Fabisiak
• Przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą senator Andrzej Person

Po inauguracji delegaci rozpoczełi pracę w komisjach:

I. ds. relacji Kraju z Polakami za granicą i promocji Polski
II. ds. oświaty polskiej poza granicami Kraju
III. ds. duszpasterstwa poza granicami Kraju
IV. ds. obrony dobrego imienia Polski i Polaków
V. ds. młodego pokolenia.

Obrady Zjazdu w budynku Sejmu RP zakończyły pierwszy dzień zjazdu.

Dwa następne dni uczestnicy Zjazdu spędzili w Pułtusku, poświęcając czas na prace w komisjach problemowych. Msza Święta w Bazylice Pułtuskiej, wysłuchanie przez delegatów sprawozdań z prac komisji oraz podjęcie uchwał zakończyło obrady IV Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy.

V Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy - Warszawa 2018

W wielkim spotkaniu rodaków z całego świata wzięło udział ponad 600 uczestników z 44 krajów, reprezentujących blisko 200 organizacji, którzy obradowali w siedmiu tematycznych forach nad istotnymi dla środowisk polonijnych sprawami.

V Światowy zjazd Polonii i Polaków z zagranicy, w stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości, pod hasłem "Łączy nas Niepodległa" został objęty honorowym patronatem prezydenta Andrzeja Dudy.

Zjazd stworzył możliwość do licznych spotkań i dyskusji z Polonią i Polakami, wymiany opinii i uwag oraz wspólnego wypracowania lepszego modelu współdziałania, tak, by wsparcie ze strony państwa polskiego i Senatu mogło być jeszcze bardziej efektywne. To co szczególnie istotne, to szukanie odpowiedzi w jaki sposób można budować polską tożsamość narodową za granicą, w jaki sposób można działać na rzecz poprawy i obrony dobrego imienia naszej Ojczyzny.

Obecność przedstawicieli najwyższych władz z Panem Prezydentem, Premierem, Marszałkiem Sejmu i Senatu RP, a także licznych ministerstw i instytucji nadała obradom stosowną wagę merytoryczną i wysoką rangę, potwierdzając, że Polonia to bardzo istotna część narodowej wspólnoty, i jako taka, jest przedmiotem poważnej refleksji najwyższych władz w Polsce.

Każde z forów tematycznych, organizacji, o polonijnej kulturze, edukacji, nauce, sporcie i turystyce, polonijnym duszpasterstwie oraz mediach w jakich toczyły się obrady merytoryczne, przygotowało podsumowanie obrad i przedstawiło je podczas plenarnej sesji Zjazdu.

Było tych wniosków i stanowisk ponad 30 z czego za najważniejsze uznano:

• Istotne zwiększenie nakładów na oświatę i edukację młodego pokolenia.
• Radykalne zwiększenie liczebności dzieci objętych wakacyjnymi pobytami w Polsce.
• Przygotowanie atrakcyjnej oferty dla młodzieży polonijnej.
• Przygotowanie i realizacja strategii wsparcia dla środowisk polonijnych w Ameryce Łacińskiej, która poprzez działania skierowane głównie do młodego pokolenia doprowadzi do renesansu polskości.