Następujący jesienią 1918 r. rozkład państwa austro-węgierskiego m.in. przyczynił się do aktywizacji społeczeństwa polskiego na terenie Galicji Wschodniej. Działacze Polskiej komisji Likwidacyjnej podjęli przygotowania do proklamowania własnej państwowości. Ogłoszenie tego aktu zaplanowano na dzień 1 listopada. Siłę zbrojna Polaków stanowiły zakonspirowane organizacje niepodległościowe, wśród nich POW, Polskie Kadry Wojskowe i skauting.
Mieszkający na tym terenie Ukraińcy uprzedzili Polaków i rozpoczęli tworzenie własnego państwa, odrębnego od istniejącej już Ukraińskiej Republiki Ludowej Semena Petlury. Nowa władza (Komitet Wojskowy, potem rząd Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej z Jewhenem Petruszewyczem na czele) dysponowała siłami zbrojnymi, utworzonymi na bazie ukraińskich oddziałów armii austro-węgierskiej, w tym doborowymi jednostkami strzelców siczowych.
Wojciech Kossak Orlęta - obrona cmentarza
1 listopada Ukraińcy podjęli działania, które w ciągu kilku dni doprowadziły do opanowania niemal całej Galicji Wschodniej po rzekę San. Jeszcze tego samego dnia do walki stanął Lwów. Na jej czele stanął kpt. Czesław Mączyński. Wśród obrońców przeważali bardzo młodzi ludzie, często dzieci. Mimo to do przybycia odsieczy z Krakowa (20 listopada) Polacy zdołali opanować większą część Lwowa. Dotarcie oddziałów ppłk. Tokarzewskiego-Karaszewicza sprawiło, iż pod wpływem polskiego natarcia 22 listopada Ukraińcy wycofali się z miasta i zajęli pozycje wokół Lwowa.
Szczególnie zacięty opór stawili Polacy w Borysławiu (obrona miasta trwała do 9 listopada, po czym ochotnicy dowodzeni przez por. Romana Machnickiego zdołali przedrzeć się do Sanoka), Przemyślu i Lwowie.
W tym czasie z oddziałów polskich formowanych w Krakowie utworzono grupę mjr. Juliana Stachiewicza, którą 10 listopada skierowano do Przemyśla. Tam, wspólnie z obrońcami miasta, żołnierze mjr. Stachiewicza wyparli Ukraińców z Przemyśla. Dzięki temu grupa (pod dowództwem ppłk. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza) wyruszyła z odsieczą dla obrońców Lwowa.
Listopad 1918 r. Pierwsi obrońcy mostu kolejowego w Przemyślu
Niemal natychmiast po objęciu władzy Piłsudski kierował najlepsze polskie oddziały do Galicji Wschodniej. Na przełomie stycznia i lutego 1919 r. wojska gen. Rydza-Śmigłego opanowały na Wołyniu m.in. Włodzimierz Wołyński i Kowel. Walki polsko-ukraińskie toczyły się ze zmiennym szczęściem do wiosny tego roku. Dopiero w końcu marca odrzucono oddziały ukraińskie na linię Rawa Ruska, Niemirów, Wiszenka, Lwów, Gródek Jagielloński, Chyrów. W kwietniu Polacy wyparli przeciwnika z okolic Lwowa.
W tym czasie wojska ukraińskie Petlury cofały się z Naddnieprza przed nacierającą Armią Czerwoną, z którą w lutym weszły w kontakt bojowy oddziały polskie.
25 czerwca Rada Najwyższa państw Ententy upoważniła Polskę do wprowadzenia zarządu cywilnego na terenach Galicji Wschodniej. Zezwolono Piłsudskiemu na podjęcie ofensywy do linii rzeki Zbrucz. O przyszłości tych terenów miał zadecydować plebiscyt. Polska ofensywa w połowie lipca osiągnęła linię Zbrucza i Styru. Na teren Pokucia wkroczyły wojska rumuńskie.
1 września 1919 r. został podpisany rozejm polsko-ukraiński. Wojsko Polskie współdziałało przeciwko Armii Czerwonej z oddziałami Semena Petlury. Podpisanie w kwietniu 1920 r. sojuszu polsko-ukraińskiego było wydarzeniem historycznym w dziejach obu narodów.
Improwizowany wagon "pancerny" pociągu "Śmiały", przerobiony z wagonu towarowego. Wewnątrz wagonu działo z fortów krakowskich z obsługą
Cmentarz Orląt Lwowskich - widok na kaplicę i katakumby, rok 1939. Na cmentarzu tym jest pochowanych 3 żołnierzy amerykańskich i 1 francuski.
Antoni Petrykiewicz
Uczeń gimnazjum, od 3 XI 1918 r. w stopniu szeregowego uczestniczył w obronie Lwowa. Ciężko ranny, zmarł 14 I 1919 r. Pośmiertnie odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości. Jest najmłodszym kawalerem orderu Virtuti Militari.
Generał Roman Abraham w jednej ze swych prac tak pisze:
..w moim oddziale Góry Stracenia walczył od pierwszych dni listopada uczeń II kl. gimnazjum, ś.p. Antoni Petrykiewicz, w wieku lat 13. W walce był nieustępliwy. Ciężko ranny pod Persenkówką 23 grudnia 1918 r., zmarł z ran w szpitalu na Politechnice. Za osobistą odwagę odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari. Był to najmłodszy w całej armii kawaler tego najwyższego odznaczenia wojennego...
Orlęta Lwowskie
W okresie od 1 do 22 XI 1918 r. w walkach o Lwów wzięło udział 6022 polskich żołnierzy. Wśród nich było 1421 ochotników do 17 roku życia. Najmłodsi z nich mieli po 9 i 10 lat. Na 439 poległych w tym okresie aż 114 należało do grona niepełnoletnich. Z tego względu powstało określenie "orlęta", obejmujące polskich ochotników walczących wówczas o Lwów.
Krzyż Obrońców Lwowa
Odznaka 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich
Odznaka 11 Pułku Artylerii Lekkiej