Ujawniony 9 kwietnia 1943 roku przez Niemców mord na oficerach polskich w Katyniu spowodował kryzys w stosunkach polsko-sowieckich, a w jego wyniku 25 kwietnia 1943 r. rząd sowiecki zerwał stosunki dyplomatyczne z rządem polskim w Londynie. Komuniści polscy w ZSSR wystąpili wówczas z inicjatywą utworzenia Związku Patriotów Polskich, którego zadaniem było roztoczenie opieki nad Polakami w ZSSR i zorganizowanie polskich oddziałów mających walczyć u boku Armii Czerwonej. 9 maja 1943 r. rząd sowiecki wyraził zgodę na sformowanie Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki dowodzonej przez płk. dypl. Zygmunta Berlinga. W obozie w Sielcach w pobliży Riazania przystąpiono do tworzenia 3 pułków piechoty, pułku artylerii, pułku czołgów, batalionu kobiecego im. Emilii Plater i eskadry lotniczej. 15 lipca 1943 roku dywizja złożyła przysięgę.
Dzięki przychylności władz, a przede wszystkim życzliwości zwykłych obywateli, Polacy masowo mogli docierać do punktów rekrutacyjnych. W związku z tym, rząd sowiecki wyraził zgodę na formowanie 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych, co zaowocowało utworzeniem kolejnych dywizji piechoty (2 i 3), brygady artylerii, brygady pancernej oraz szeregu jednostek pomocniczych.
12 października 1943 r. 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki przeszła swój chrzest bojowy - przełamała obronę niemiecką pod miasteczkiem Lenino na Białorusi. Sukces ten okupiono ogromnymi stratami. W trakcie kilkudniowych walk zginęło, zaginęło lub zostało rannych prawie 25% stanu osobowego dywizji.
Wyzwolenie Wołynia, Podola i Pokucia zamieszkałego w dużej mierze przez polską ludność, pozwoliło na dalszą rozbudowę Wojska Polskiego w ZSSR. W marcu 1944 r. rząd sowiecki wyraził zgodę na rozwinięcie 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w 1 Armię Polską. W końcu lipca 1944 roku 1 Armia Polska składała się z 4 dywizji piechoty, 1 brygady kawalerii, 1 brygady saperów i 5 brygad artylerii.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Lubelszczyznę i powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego - komunistycznego rządu polskiego - powołano odrodzone Wojsko Polskie. Powstało ono z połączenia 1 Armii Polskiej z Armią Ludową - prokomunistyczną partyzantką na terenie okupowanego kraju. Dowódcą Wojska Polskiego został generał Michał Rola-Żymierski. Jednostki polskie weszły ponownie do walk nad środkową Wisłą.
W dniach 10-14 września oddziały 1 Dywizji Piechoty zdobyły prawobrzeżną część Warszawy - Pragę. Próby niesienia pomocy dla powstańców warszawskich nie wsparte przez Sowietów zakończyły się klęską. Warszawę wyzwolono dopiero 17 stycznia 1945 r. Później oddziały 1 Armii walczyły o przełamanie Wału Pomorskiego - silnej linii niemieckich umocnień, rozbudowywanych od 1930 r. i osłaniających od wschodu Pomorze. Po jego przełamaniu oddziały 1 Armii Wojska Polskiego zdobyły Kołobrzeg - port i miasto na wybrzeżu środkowym (18 marca), a następnie walczyły pod Kamieniem Pomorskim i Dąbiem Szczecińskim. 1 Brygada Pancerna, wchodząca w skład 1 Armii, uczestniczyła w walkach o Gdynię i Gdańsk.
2 Armia Wojska Polskiego, utworzona w składzie 5 dywizji piechoty, 2 dywizji artylerii, 2 brygad artylerii oraz 1 Korpusu Pancernego, pod dowodztwem generała Karola Świerczewskiego po przemarszu przez rejon Poznania prowadziła w tym czasie działania osłonowe w okolicach Wrocławia.
W kwietniu 1945 r. rozpoczęła się ostatnia ofensywa wojsk polskich i sowieckich na Niemcy. 2 Armia przełamała obronę nad Nysą i uderzyła w kierunku na Drezno. Po odparciu kontrataku wojsk niemieckich dowodzonych przez feldmarszałka Schörnera oddziały 2 Armii Wojska Polskiego zakończyły swój szlak bojowy 8 maja na Łabie, nawiązując styczność z oddziałami amerykańskimi.
W tym czasie 1 Armia brała udział w operacji berlińskiej. Po przełamaniu niemieckiej obrony na Odrze uderzyła w kierunku Berlina, a następnie Łaby, którą osiągnęła w rejonie Schönefeld i Spandau, gdzie doszło do spotkania z wojskami 9 Armii amerykańskiej. Wtrwającym w tym czasie szturmie Berlina wzięły udział oddziały 1 Dywizji Piechoty, 2 Brygady Artylerii Haubic i 1 Samodzielnej Brygady Moździerzy. Oddziały 1 Dywizji Piechoty walczyły w centralnym sektorze obrony Berlina, zdobywając politechnikę, stację metra Tiergarten oraz park Tiergarten, wychodząc na tyły Reichstagu i Kancelarii Rzeszy. Tu zastała je kapitulacja załogi Berlina (2 maja).
Działania wojsk lądowych wspierało lotnictwo, które w trakcie kampanii wojennej zestrzeliło 16 samolotów wroga, zniszczyło 25 czołgów, ponad 700 dział i moździerzy, ponad 1300 pojazdów. Wykonało ponad 13 000 lotów bojowych.
W 1945 r. składało się z 1 Dywizji Lotnictwa Bombowego, 2 Dywizji Lotnictwa Szturmowego, 3 Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, 4 Mieszanej Dywizji Lotniczej, liczących ponad 400 samolotów w linii. Największe uznanie uzyskały: 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa" i 2 Pułk Nocnych Bombowców "Kraków".
Powołane 21 VII 1944 r. z połączenia Armii Polskiej w ZSSR i konspiracyjnej komunistycznej Armii Ludowej. Obejmowało 1 i 2 Armię oraz odwody Naczelnego Dowództwa. WV 1945 r. składało się z 14 DP, 4 DLot, 4 DArt, 1 BK, 5 BPanc, 12 BArt, 5 BSap i 2 BZap.
- gen. Zygmunt Berling,
- gen. Władysław Korczyc,
- gen. Stanisław Popławski.
- gen. Karol Świerczewski,
- gen. Stanisław Popławski.
- 395 000 żołnierzy.
- 800
- 1600.
- 450
W trakcie walk oddziały Wojska Polskiego wyeliminowały ok. 50 000 żołnierzy nieprzyjaciela, wzięły do niewoli 40 000, zdobyto lub zniszczono ok. 800 czołgów i dział pancernych, 4000 dział i moździerzy oraz 150 samolotów.
Marszałek Polski Michał Żymierski
Podczas I wojny światowej służył w Legionach Polskich.
Od 1918 r. w Wojsku Polskim, uzyskał stopień generała brygady (1924 r.).
W 1927 r. został skazany na karę więzienia i zdegradowany. Po opuszczenia więzienia związał się z ruchem komunistycznym.
Od 1944 r. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego.
W 1945 r. mianowany Marszałkiem Polski, do 1949 r. minister Obrony Narodowej w rządzie polskim utworzonym pod auspicjami komunistów.
Zmarł 15 X 1989 r. w Warszawie.
Był odznaczony m.in. orderem Virtuti Militari 1 i 5 kl., amerykańską Legią Zasługi, francuską Legią Honorową 5 kl. oraz najwyższym odznaczeniem sowieckim - Orderem Zwycięstwo.
Generał Zygmunt Michał Berling
Podczas I wojny światowej służył w Legionach Polskich.
Od 1918 r. w Wojsku Polskim, był m. in. d-cą pułku.
W latach 1939-1941 więziony w ZSSR. Zwolennik współpracy z władzami sowieckimi, do 1942 r., oficer Armii Polskiej w ZSSR. Po jej ewakuacji pozostał w Związku Sowieckim.
Od 1943 r. organizator i dowódca tworzonych przy boku sowietów: 1DP, 1 korpusu oraz 1 Armii Wojska Polskiego. Za pomoc udzieloną warszawskim powstańcom pozbawiony dowództwa.
W Wojsku Polskim do 1953 r. W1963 r. otrzymał stopień gen. broni.
Zmarł 11 VII 1980 r. w Konstancinie.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl. i sowieckim Orderem Lenina.