Polska w obronie wolności

Wojsko Polskie w Szkocji

W wyniku klęski Francji większość oddziałów polskich uległa zniszczeniu. Wtej sytuacji podjęto próbę odtworzenia Polskich Sił Zbrojnych na terenie Wielkiej Brytanii. Nie było to łatwe, gdyż z Francji do Wielkiej Brytanii zdołano ewakuować nieliczne grupy żołnierzy. Latem 1940 r. oddziały polskie liczyły zaledwie 27 614 żołnierzy.
Wylądowanie polskich oddziałów wWielkiej Brytanii było naruszeniem brytyjskiego prawa konstytucyjnego, zabraniającego postoju obcych wojsk na terenie Zjednoczonego Królestwa bez zgody parlamentu. Zgodę taką otrzymano dopiero 22 sierpnia.

18 lipca 1940 r. zostało zawarte porozumienie między rządami polskim i brytyjskim o wzajemnej współpracy w dziedzinie politycznej i wojskowej, zaś 5 sierpnia podpisano umowę, określającą status organizacyjny i operacyjny Polskich Sił Zbrojnych. Miały się one składać z wojsk lądowych, powietrznych oraz morskich.


Ewakuowane z Francji oddziały lądowe skierowano na teren Szkocji. Żołnierze polscy spotkali się z życzliwością mieszkańców. Tam też utworzono 1 Korpus Polski, w skład którego weszły 1 i 2 Brygady Strzelców, 3, 4, 5, 7 i 8 Brygady Kadrowe Strzelców oraz oddziały i pododdziały specjalne. Dnia 17 października stan liczebny korpusu wynosił ponad 14 tys. żołnierzy, jednak bardzo słabo wyposażonych.

Wobec groźby niemieckiej inwazji na Wielką Brytanię oddziały korpusu broniły wschodniego wybrzeża Szkocji od Firth of Forth do Montrose. Jednocześnie polskimi załogami obsadzono 12 pociągów pancernych, część oficerów skierowano do służby w wojskach kolonialnych w zachodniej Afryce.

Brak bazy rekrutacyjnej uniemożliwiał rozbudowy sił zbrojnych. Próby rekrutacji ochotników na terenie obu Ameryk nie przyniosły efektów. Wtej sytuacji polskie władze wojskowe szczególny nacisk położyły na rozwój lotnictwa i marynarki.


W kwietniu 1941 r. korpus dostosował struktury organizacyjne swoich brygad do etatów brytyjskich. Stan liczebny korpusu nieco wzrósł i w czerwcu tego roku wynosił blisko 18 tys. żołnierzy. 23 września 4 Brygada Kadrowa Strzelców została przemianowana na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową i oddana pod bezpośrednie rozkazy Naczelnego Wodza. 16 grudnia z rozwiązanych brygad utworzono Brygadę Szkolną, zaś następnie podjęto formowanie 1 Dywizji Grenadierów (od 6 sierpnia 1943 nosiła nazwę 4 Dywizji Piechoty).

Możliwość rozbudowy wojsk lądowych nastąpiła po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej (22 czerwca 1941) i podpisaniu umów polsko-sowieckich. Część żołnierzy ewakuowanych z terytorium ZSSR przydzielono do 1 Korpusu Polskiego. To z kolei pozwoliło na sformowanie 1 Dywizji Pancernej.

Dywizja ta w 1944 r. weszła w skład alianckich wojsk inwazyjnych. Po jej wyodrębnieniu 1 korpus liczył zaledwie 5314 żołnierzy. Dopiero jesienią przybyły nowe uzupełnienia; to pozwoliło na rozbudowę niemal do pełnych stanów etatowych 4 DP i 16 Samodzielnej BPanc. Jednak w działaniach bojowych te jednostki nie wzięły już udziału.


1 Korpus Polski w Szkocji


Utworzony w VII 1940 r., od połowy X tego roku bronił wschodniego wybrzeża Szkocji. W IV 42 przemianowany na 1 Korpus Pancerno-Motorowy. W okresie wojny na jego bazie utworzono m.in. 1 Dywizję Pancerną i 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową, które w 1944 r. wzięły udział w inwazji na kontynent.

Skład (w 1944 r.):

- 1 Dywizja Pancerna,
- 16 Samodzielna Brygada Pancerna,
- 4 Dywizja Piechoty.

Dowódcy:

- gen. Marian Kukiel (1940-1942)
- gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz (1943-1945)
- gen. Józef Zając (1943)
- gen. Stanisław Maczek (1945-1947)

1 Korpus Polski rozformowany został w 1947 r.




Naszywka noszona na obu rękawach munduru przez oficerów i żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie






Generał Kazimierz Sosnkowski

Generał Kazimierz Sosnkowski (1885-1969)

W okresie I wojny światowej był szefem sztabu I Brygady Legionów Polskich, jeden z najbliższych współpracowników J. Piłsudskiego.
W latach 1917-1918 więziony przez Niemców.
Od 1918 r. w Wojsku Polskim - w okresie wojny z bolszewikami (1919-1920) był m.in. dowódcą armii oraz ministrem Spraw Wojskowych. Później inspektor armii, od 1936 r. w stopniu gen. broni.
Podczas kampanii 1939 r. dowodził frontem. Przedostał się do Francji, gdzie kierował Związkiem Walki Zbrojnej.
W latach 1940-1941 zastępca prezydenta RP.
W okresie od 8 VII 43 do 30 IX 44 Naczelny Wódz Wojska Polskiego. Później mieszkał w Kanadzie, pracował na farmie.
Zmarł 11 X 1969 r. w Arundel.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 2, 4 i 5 kl., francuską Legią Honorową 1 kl., orderem Imperium Brytyjskiego 2 kl.








Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów