Otwarciu wystawy towarzyszyło uroczyste przekazanie rodzinie pamiątki, zegarka kieszonkowego po byłym więźniu obozów koncentracyjnych – Franciszku Czaplickim. Dyrektor niemieckiego Arolsen Archives, które przechowuje około 2500 takich skarbów pamięci, przyjechała do Warszawy, by osobiście przekazać bezcenną pamiątkę wnukowi – Andrzejowi Czaplickiemu. Uroczystość w której w imieniu Wspólnoty Polskiej uczestniczyli Skarbnik Tomasz Różniak oraz Dyrektor Biura Zarządu Tatiana Čepukoit, obyła się w rocznicę pierwszego transportu polskich więźniów do niemieckiego obozu w Auschwitz, w Domu Polonii Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, przy ul. Krakowskie Przedmieście 64 w Warszawie. Wystawę przed Domem Polonii można oglądać do 14 lipca 2021.
#StolenMemory jest kampanią realizowaną przez Arolsen Archives w Bad Arolsen i wspieraną przez Instytut Pamięci Narodowej. Przygotowana wystawa ma na celu odszukanie rodzin i zwrócenie pamiątek po ofiarach represjonowanych przez Rzeszę Niemiecką oraz popularyzację wiedzy na temat milionów ofiar, które straciły życie w niemieckich obozach koncentracyjnych. Pamiątki te mają bezcenną wartość dla rodzin i często stanowią jedyną zachowaną rzecz po ich biskich. W posiadaniu archiwum w Niemczech znajduje się około 2500 rzeczy osobistych byłych więźniów obozów koncentracyjnych, m.in.: zegarki kieszonkowe i na rękę, pierścionki, portfele, zdjęcia rodzinne oraz przedmioty codziennego użytku. Należały one do więźniów z ponad 30 krajów, w tym również z Polski. Przedmioty te zostały odebrane więźniom w chwili ich przybycia do obozu. Historia zwrotu przedmiotów zaczyna się już w 1945 r., gdy biura poszukiwawcze w Niemczech próbowały oddawać ocalałym lub krewnym odnalezione rzeczy osobiste. W 1963 r. archiwum Arolsen Archives, znane wówczas jako International Tracing Service, przejęło od biur oraz instytucji restytucyjnych pozostałe po więźniach przedmioty i postanowiło kontynuować ich zwracanie. Niski budżet przeznaczony na realizację tego celu, a także sytuacja polityczna na świecie, m.in. utrudniona komunikacja z rodzinami mieszkającymi w strefie wpływów komunistycznych, nie sprzyjały jednak prowadzeniu akcji.
Momentem przełomowym był rok 2015, gdy Arolsen Archives opublikowało w nowym cyfrowym archiwum zdjęcia rzeczy osobistych. Siła środków masowego przekazu okazała się być bardzo skuteczna i liczba zwróconych przedmiotów znacznie wówczas wzrosła. W 2016 r. archiwum w Niemczech dzięki zainicjowaniu nowej kampanii #StolenMemory zintensyfikowało poszukiwania rodzin ofiar. Do realizacji projektu zgłosiło się wiele instytucji oraz wolontariuszy z różnych krajów. Pomocą służy także Instytut Pamięci Narodowej, który ścisłą współpracę z Arolsen Archives nawiązał już w 2007 r., wówczas do dyspozycji Instytutu została przekazana kopia największej elektronicznej bazy zdigitalizowanych dokumentów dotyczących osób represjonowanym przez Rzeszę Niemiecką. Tym samym IPN dołączył do grona nielicznych podmiotów na świecie posiadających dostęp do aplikacji Arolsen Archives. Zacieśnieniu dalszej współpracy instytucji przyczyniło się Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej, działające w Archiwum IPN. Centrum przeprowadza kwerendy oraz udziela informacji na podstawie baz elektronicznych oraz unikatowego zasobu archiwalnego zgromadzonego przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Z działalnością Centrum wiąże się wiele odkrytych historii, które dotychczas były nieznane rodzinom, a także realizacja wielu projektów przywracających pamięć o ofiarach II wojny światowej
Otwarcie wystawy 14 czerwca odbło się w szczególnym dniu, bowiem 14 czerwca 1940 roku do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz przywieziono pierwszy transport polskich więźniów politycznych. Od 2006 na mocy ustawy Sejmu, obchodzimy w tym dniu Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.
Wystawa „#StolenMemory...”, autorstwa Arolsen Archives, liczy 12 paneli ekspozycyjnych, na których zaprezentowano losy i ocalałe pamiątki po 13 więźniach obozów koncentracyjnych, których krewni nadal są poszukiwani (#Poszukiwani). Przedstawiono również biogramy 3 więźniów, których przedmioty zostały zwrócone ich rodzinom (#Odnalezieni) oraz zamieszczono plakaty informacyjne, przybliżające istotę projektu oraz ważne wydarzenia z okresu II wojny światowej. Dodatkowo wystawie towarzyszy plansza poświęcona promocji Centrum Informacji o Ofiarach II Wojny Światowej. Ekspozycja została opracowana w języku polskim i angielskim. Wystawa pokazywana będzie również w kilku oddziałach i delegaturach IPN.
Otwarciu wystawy towarzyszyło uroczyste przekazanie pamiątki, zegarka kieszonkowego po byłym więźniu obozów koncentracyjnych – Franciszku Czaplickim. Pamiątkę odebrali przedstawiciele rodziny Franciszka Czaplickiego.
urodził się 8 grudnia 1907 roku w Krajewie-Darmopychach w dzisiejszym powiecie przasnyskim w województwie mazowieckim. Był trzecim z siedmiorga dzieci Ludwika i Tekli z Czarzastych małżonków Czaplickich. Jego rodzice trudnili się uprawą własnego, wówczas ponad 10 hektarowego gospodarstwa rolnego. Franciszek wraz z rodzeństwem od najmłodszych lat pomagał w pracy na roli. W latach 20. XX w. przeniósł się do Warszawy i rozpoczął pracę w Poczcie Polskiej. Prawdopodobnie w stolicy poznał swoją przyszłą żonę – Stefanię Najdzik. Para zawarła związek małżeński w kościele Matki Boskiej Loretańskiej na warszawskiej Pradze w 1930 roku. W 1935 roku młodzi małżonkowie wraz z dwoma synami – Tadeuszem i Jerzym, przenoszą się do Ząbek pod Warszawą. Franciszek Czaplicki aż do wybuchu II wojny światowej pracował tam jako listonosz. Losy wojenne Franciszka Czaplickiego nie są dokładnie znane. Pozostał on w Ząbkach, podczas gdy reszta rodziny schroniła się u krewnych na wsi. Prawdopodobnie angażował się w działalność konspiracyjną. W czasie Powstania Warszawskiego został aresztowany przez gestapo i osadzony w niemieckim obozie przejściowym w Pruszkowie. 31 sierpnia 1944 r. został wysłany do obozu koncentracyjnego KL Stutthof, gdzie otrzymał nr 77129, następnie na początku września 1944 r. został przeniesiony do KL Neuengamme w Hamburgu, gdzie przydzielono mu numer obozowy więźnia 46507 i skierowano do ciężkiej pracy przymusowej. Niestety nie doczekał wyzwolenia, zmarł 12 listopada 1944 r. w podobozie Hamburg-Fuhlsbüttel. Został pochowany na miejscowym cmentarzu w Hamburgu, gdzie do dziś znajduje się jego grób. Na wystawie zamieszczony jest plakat o Franciszku Czaplickim w sekcji „Odnalezieni”.
Od startu projektu #StolenMemory w 2016 r., rodzinom w Polsce zwrócono 110 rodzinnych pamiątek. Włączając się do kampanii #StolenMemory, chcemy odnaleźć rodziny byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Mamy nadzieję na pozyskanie jak największej liczby nowych „Ambasadorów Pamięci”, szczególnie wśród młodego pokolenia, oraz chcemy zachęcić do poszukiwania losów swoich bliskich w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej. Wiele osób w Polsce nie wie, że w zasobach Arolsen Archives znajdują się przedmioty należące do ich bliskich, a w Instytucie Pamięci Narodowej zgromadzone są dokumenty zawierające istotne informacje o historii prześladowań tych osób oraz miejscach ich pochówku.
INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ
STOWARZYSZENIE "WSPÓLNOTA POLSKA"
