3 marca 2021 roku w Domu Polonii w Warszawie odbył się wernisaż wystawy dokumentującej historię stosunków dyplomatycznych i współpracy wojskowej Polski i Rumunii w okresie 20-lecia międzywojennego.
Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 roku, Rzeczpospolita Polska w ogniu walk kształtowała zarówno swoje granice, jak i budowała relacje międzynarodowe. Królestwo Rumunii, graniczące z wrogą obu krajom bolszewicką Rosją, było sojusznikiem o znaczeniu strategicznym, także w aspekcie tranzytu do Polski materiału wojennego z portów nad Morzem Czarnym. Oficjalne nawiązanie stosunków dyplomatycznych nastąpiło w czerwcu 1919 roku, zaś w 1921 roku podpisano „Konwencję o przymierzu odpornem między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Rumunji”, obowiązującą aż do wybuchu II wojny światowej.
Z okazji setnej rocznicy tego wydarzenia Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przygotowała wspólnie z Departamentem Edukacji Kultury i Dziedzictwa MON oraz TVP Historia specjalną wystawę, zatytułowaną „Sojusznicy. Polska – Rumunia 1918-1939”, nad którą patronat honorowy objął Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak.
Z uwagi na pandemię koronawirusa oficjalne otwarcie odbyło się w postaci kameralnej uroczystości zamkniętej, bez udziału publiczności, zarejestrowanej i wyemitowanej za pomocą środków masowego przekazu.
W spotkaniu wzięli udział:
- Małgorzata GOSIEWSKA, wicemarszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej,
- Jego Ekscelencja Ovidiu DRANGA, ambasador Rumunii w Polsce,
- Maria KOC, senator Rzeczypospolitej Polskiej,
- Łukasz KUDLICKI, szef Gabinetu Politycznego Ministra Obrony Narodowej, reprezentujący Ministra Obrony Narodowej,
- Jan Józef KASPRZYK, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych,
- Paweł DYCHT, zastępca dyrektora Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa Ministerstwa Obrony Narodowej, reprezentujący dyrektora DEKiD
- gen. dyw. dr Dariusz PLUTA, Zastępca Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, reprezentujący Szefa Sztabu,
- płk Roman NOWOGRODZKI, reprezentujący Dowódcę Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych,
- gen. broni Tomasz PIOTROWSKI, Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych,
- dr Jan TARCZYŃSKI, dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej,
- Dariusz Piotr BONISŁAWSKI, prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”
- dr Stanisław KRÓLAK, Zastępca Dyrektora TVP Historia.
Spotkanie rozpoczął gospodarz miejsca i współorganizator uroczystości Dariusz Piotr Bonisławski, prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, po którym Dyrektor CBW dr Jan Tarczyński przywitał gości w imieniu wszystkich organizatorów, przypominając jednocześnie podstawy współpracy polsko-rumuńskiej, rozpoczętej już w końcu 1918 roku i rozwijanej w różnych formach – politycznej, wojskowej, gospodarczej, a także kulturalnej, turystycznej i sportowej – przez całe międzywojenne dwudziestolecie.
W kolejnym wystąpieniu marszałek Małgorzata Gosiewska zwróciła uwagę na istotne znaczenie współpracy pomiędzy Polską i Rumunią nie tylko w okresie przed II wojną światową, ale również w czasach współczesnych. Następnie głos zabrał JE ambasador Ovidiu Dranga. W swoim przesłaniu podkreślił, że historycznie rzecz biorąc „współpraca między Rumunią a Polską znajduje się obecnie na najwyższym poziomie we wszystkich istotnych wymiarach”, opierając się na partnerstwie strategicznym, gwarantowanym umowami międzynarodowymi.
Następnie wystąpiła senator Maria Koc, po czym reprezentant Ministra Obrony Narodowej Łukasz Kudlicki odczytał list okolicznościowy, skierowany do uczestników uroczystości przez ministra ON Mariusza Błaszczaka. Wystąpienia zakończył minister Jan Józef Kasprzyk, przypominając m.in. o ważnej roli, jaką w kształtowaniu przedwojennych stosunków polsko-rumuńskich odegrał Marszałek Józef Piłsudski.
Po wystąpieniach odbyło się symboliczne otwarcie wystawy, poprzez odsłonięcie planszy tytułowej, zlokalizowanej w miejscu uroczystości. W ceremonii wzięli udział wszyscy zgromadzeni goście, pod przewodnictwem wicemarszałek Sejmu RP Małgorzaty Gosiewskiej.
Wystawa będzie eksponowana w dniach 2-31 marca 2021 r. w galerii plenerowej Stowarzyszenia "Wspólnota Polska"
przy ul. Krakowskie Przedmieście 64 w Warszawie.
Aspekt historyczny
Sojusz polsko-rumuński – seria traktatów podpisanych przez Polskę i Rumunię w dwudziestoleciu międzywojennym, m.in. 3 marca 1921 roku – układ o wzajemnej pomocy w razie sowieckiej agresji (zobowiązują się wspomagać się wzajemnie na wypadek gdyby jedna z nich została zaatakowaną, bez dania powodu ze swej strony, na swych obecnych granicach wschodnich) i dwa traktaty przymierza z 26 marca 1926 roku i 15 stycznia 1931 roku, w których strony zobowiązane zostały do wzajemnej obrony przed wszelką napaścią z zewnątrz.
Koniec I Wojny Światowej postawił przed dyplomacją polską trudne zadanie zapewnienia trwałości granic odrodzonej Rzeczpospolitej. Dążono również do wyrazistego określenia nowego miejsca Polski w Europie Środkowo-Wschodniej. Polscy dyplomaci zamierzali skoncentrować państwa regionu wokół Warszawy, a podstawę planowanego systemu miał stanowić sojusz polsko–rumuńsko–węgierski. Plany te stały w sprzeczności z interesami Czechosłowacji, mającej ambicje przyciągnięcia do współpracy Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców oraz Rumunii, w celu stworzenia porozumienia zwanego Małą Ententą. Starania Pragi o przychylność w Bukareszcie ostatecznie zakończyły się jedynie częściowym powodzeniem, do czego przyczyniła się silna kontrakcja dyplomacji francuskiej. Pewne znacznie mogło tu mieć również polskie zwycięstwo pod Warszawą, które miało wywrzeć odpowiednie wrażenie na Rumunach. Do podpisania wzajemnego sojuszu czechosłowacko–rumuńskiego nie doszło i obie strony musiały zadowolić się porozumieniem skromniejszym od pierwotnie planowanego.
Józef Piłsudski od początku niepodległego bytu Rzeczypospolitej stał się orędownikiem jej bliskiej współpracy z Rumunią. Nastawienie to wiązało się z potrzebą zabezpieczenia wschodnich granic państwa polskiego. Ten właśnie aspekt zdecydował o zawarciu przymierza polsko-rumuńskiego w 1921 roku, asekurującego Warszawę i Bukareszt przed zagrożeniem ze strony Moskwy. Uważając ten alians za jedne z fundamentów polskiej polityki zagranicznej, Marszałek był zwolennikiem jego pogłębiania i zacieśniania. Temu właśnie służyła jego podróż do Rumunii we wrześniu 1922 roku. Zmiany związane z dojściem do władzy centroprawicy spowodowały jednakże usunięcie się Piłsudskiego z życia politycznego i utratę możliwości oddziaływania na kształt aliansu z Rumunią. Sytuacja ta uległa zmianie po zamachu majowym i powrocie Marszałka do władzy. Ponownie zaczął on głosić konieczność bliskiej współpracy z Rumunią, która miała służyć budowie szerszej konstelacji państw Europy Środkowo-Wschodniej jako formy zabezpieczenia tego regionu przed zagrożeniem ze strony Związku Sowieckiego. Z tego też powodu Piłsudski z dużą determinacją zabiegał o koordynację działań limitrofów ZSRR w zakresie zawierania z tym państwem układów o nieagresji. Mimo fiaska tych wysiłków oraz zmian sytuacji międzynarodowej na początku lat trzydziestych nadal był przekonany o istotnym znaczeniu sojuszu z Rumunią dla polskiej polityki zagranicznej.
