“My, niżej podpisani obywatele Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Litewskiej, zgromadzeni 17 kwietnia 1998 roku w Wilnie, stolicy Litwy, przy ulicy Nowogródzkiej uroczyście oświadczamy, że budujemy tu DOM ‒ ośrodek polskiej kultury i oświaty, DOM ‒ przyjazny i otwarty dla wszystkich Polaków ‒ z Litwy, Polski i całego świata, dla wszystkich ludzi dobrej woli. Dzisiaj wmurowując tu symboliczny kamień węgielny, przywieziony z Wawelu, zaświadczamy ciągłość historycznych więzi Polski i Litwy, tradycję serdecznej opieki Rzeczypospolitej Polskiej ‒ Macierzy wobec Polaków na świecie. Wmurowując kamień węgielny Domu Polskiego w Wilnie, budowanego ze środków Państwa Polskiego i z udziałem ofi arodawców, jesteśmy przekonani, że będzie on dobrze przez pokolenia nam wszystkim służył” ‒ głosił Akt wmurowania kamienia węgielnego Domu Polskiego w Wilnie.
Po trzech latach od tego momentu rozpoczęła swoją działalność placówka, będąca własnością Fundacji Dobroczynności i Pomocy „Dom Kultury Polskiej w Wilnie”, powołana decyzją Senatu RP, założycielami której są Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” oraz Wileński Oddział Miejski Związku Polaków na Litwie.
Obecnie Dom Kultury Polskiej w Wilnie jest największą polską placówką kulturalną poza granicami Rzeczypospolitej Polski. Główną misją instytucji jest szeroko pojęta promocja polskiej kultury, historii oraz pielęgnowanie dziedzictwa narodowego poprzez edukację.
Dom Kultury Polskiej w Wilnie, będąc placówką o zróżnicowanej działalności, sięga po różnorodne formy działalności, by pobudzać kreatywność zarówno w odbiorze, jak i w tworzeniu kultury. Rozszerzona i zróżnicowana oferta jest bowiem sposobem na dotarcie do szerokiego grona odbiorców. Odbywają się tu nie tylko koncerty (muzyki klasycznej, popularnej, ludowej, rockowej), spektakle, wieczory poezji, wystawy, projekcje fi lmowe, wernisaże sztuki, kiermasze polskiej książki, konferencje popularno-naukowe, ale i wydarzenia okolicznościowe (Andrzejki, zabawy zapustowe). Tradycyjnie obchodzone są polskie święta narodowe i kalendarzowe, takie jak Święto Konstytucji 3 Maja, Dzień Niepodległości. Dom Kultury Polskiej w Wilnie jest ponadto organizatorem gier miejskich, spływów kajakowych, wypraw rowerowych, wycieczek krajoznawczych oraz plenerów artystycznych dla młodzieży.
Wielką wagę instytucja przykłada do kształtowania tożsamości narodowej najmłodszych Polaków na Wileńszczyźnie. Każdego roku odbywają się tu kolonie i półkolonie dla dzieci, warsztaty edukacyjno-artystyczne, a także wydarzenia z okazji Dnia Dziecka i innych świąt. Ważną część działalności stanowi współpraca z organizacjami społecznymi, wśród których wiele ma tu swoją siedzibę. W Domu Kultury Polskiej mieści się powołana w 2019 redakcja TVP Wilno, skupiająca dziennikarzy z Wileńszczyzny, którzy tworzą nowoczesny program w języku polskim, skierowany do mieszkających na Litwie Polaków.
Dom Kultury Polskiej w Wilnie jest inicjatorem wielu wydarzeń literackich. Przez kilka lat organizowano tu „Rzeźnię Literacką”, na którą byli zapraszani współcześni pisarze i poeci z Polski. Wielkim zainteresowaniem cieszyły się „Salony Poezji”, a gościem jednego ze spotkań była polska aktorka teatralna i fi lmowa Anna Dymna. Do Wilna przeniósł się także festiwal literacko-artystyczny „preTEXTY”, który odbywał się w wielu miastach Polski. Ideą wydarzenia było promowanie ambitnej literatury współczesnej. Dom Kultury Polskiej jako jedna z pierwszych instytucji kulturalnych w Wilnie uruchomił projekt „Weź książkę i zostaw książkę – czytaj i dziel się z innymi!”, czyli popularny na Zachodzie bookcrossing – nieodpłatną wymianę książek. Kilka razy do roku w Domu Kultury Polskiej odbywają się kiermasze polskiej książki. Dzięki temu litewscy Polacy mogą poznać polską literaturę oraz nabyć ją w przystępnej cenie. Instytucja jest również przestrzenią dla lokalnych literatów, którzy organizują spotkania autorskie czy festiwale poetyckie.
Od wielu lat w Domu Kultury Polskiej w Wilnie działają dwie trupy teatralne: Polskie Studio Teatralne oraz Polski Teatr w Wilnie. Instytucja nie ogranicza się tylko do promocji miejscowych teatrów. Regularnie odbywają się tu przedstawienia trup teatralnych z Polski. Wileńska publiczność podziwiała występy aktorów Teatru „Maska” z Rzeszowa, Opery i Filharmonii Podlaskiej, Teatru Muzycznego z Lublina, Teatru Muzycznego w Toruniu czy Polskiego Teatru Tańca.
W Domu Kultury Polskiej odbywają się pokazy fi lmowe. Instytucja współorganizowała festiwal fi lmów krótkometrażowych The Shortest Days ‒ Polish Wave, Grand Off ‒ Najlepsze Niezależne Krótkie Filmy Świata, Festiwal Kina Amatorskiego i Niezależnego KAN, festiwal fi lmów emigracyjnych Emigra. W ramach wieloletniej współpracy prezentacje fi lmowe organizuje również Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku oraz poszczególne organizacje działające na Wileńszczyźnie. Swojego czasu w Domu Kultury Polskiej w Wilnie działał Klub Kina Polskiego, który organizował pokazy fi lmowe takich wybitnych reżyserów, jak Andrzej Wajda, Jerzy Skolimowski, Małgorzata Szumowska, Jerzy Kawalerowicz i inne gwiazdy polskiej kinematografii.
W przestrzeni Domu Kultury Polskiej odbywają się wystawy artystyczne oraz edukacyjne. Miały tu miejsce biennale plakatu teatralnego, wspólne ekspozycje studentów ASP z Wilna i Poznania, międzynarodowy festiwal młodej sztuki IFYart, a także wystawy historyczne. Organizowano również liczne wystawy indywidualne i zbiorowe malarzy, grafików, rzeźbiarzy. Lokalne organizacje, takie jak Twórczy Związek Polskich Malarzy na Litwie „Elipsa”, Klub Włóczęgów Wileńskich, Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie, niejednokrotnie organizowały tu wystawy okolicznościowe.
Ważnym wydarzeniem w ofercie Domu Kultury Polskiej w Wilnie oraz swoistą wizytówką instytucji są Dni Kultury Polskiej. Celem imprezy jest zaprezentowanie Polski jako kraju nowoczesnego i kreatywnego, o bogatej kulturze współczesnej, szanującego tradycje i patrzącego w przyszłość. Przez kilka dni wilnianie oraz goście stolicy są zapraszani na spektakle, koncerty, wycieczki, pokazy fi lmowe i warsztaty. Program jest bardzo zróżnicowany oraz dostosowany do zainteresowań wszystkich, niezależnie od wieku. Na scenie grają najlepsi z najlepszych.
W ramach tego wydarzenia w ciągu ostatnich siedmiu lat wystąpiły gwiazdy polskiej muzyki, takie jak Lombard, Zakopower, Kasia Kowalska, Maleo, Reggae Rockers, Alicja Majewska, Alicja Węgorzewska. Dla dzieci grała m.in. Majka Jeżowska i Arka Noego, a dla fanów muzyki alternatywnej Lux Torpeda, Lao Che, Mikromusic i wiele innych.
Dom Kultury Polskiej w Wilnie kładzie ogromny nacisk na kształtowanie tożsamości narodowej najmłodszych mieszkańców Wileńszczyzny polskiego pochodzenia. Propagowanie polskiej edukacji i kultury odgrywa niezwykle ważną rolę we wczesnym procesie rozwoju, kształtuje w dzieciach postawy patriotyczne. Podstawowym narzędziem, umożliwiającym komunikację, jest język. Pielęgnowanie i kształtowanie go są możliwe nie tylko dzięki polskim placówkom oświatowym na Litwie, ale również dzięki organizowanym każdego roku przez Dom Kultury Polskiej w Wilnie koloniom i półkoloniom dla dzieci oraz warsztatom edukacyjno-artystycznym.
Wydarzenia, organizowane przez instytucję dla najmłodszych, cieszą się ogromną popularnością. Do najważniejszych należy „Dzień Dziecka”. Tego dnia placówka zamienia się w ogromny plac zabaw: trampoliny, bańki mydlane, lody, spotkania z animatorami i przedstawienia teatralne czy muzyczne. Najmłodsi mieszkańcy Wileńszczyzny z niecierpliwością oczekują również na zabawy noworoczne przy choince z Mikołajem oraz na prezenty od niego. Wydarzeniu towarzyszy spektakl, widowisko muzyczno-taneczne. Latem Dom Kultury Polskiej organizuje warsztaty artystycznomuzyczne, podczas których dzieci są zachęcane do aktywności muzycznej, tanecznej oraz plastycznej. Warsztaty kończą się koncertem, który jest podsumowaniem nowo nabytych umiejętności dzieci.
Uczniowie (7‒10 lat) co roku biorą udział w dwutygodniowych półkoloniach letnich, podczas których mają zapewnioną całodniową opiekę najlepszych pedagogów, a także możliwość wzięcia udziału w zajęciach plastycznych, muzycznych, edukacyjnych, interaktywnych i sportowych. Kolonie cieszą się ogromnym zainteresowaniem, każdego roku jest znacznie więcej zainteresowanych niż miejsc. To jeden z najpopularniejszych projektów, realizowanych przez Dom Kultury Polskiej w Wilnie, jego atutem jest m.in. różnorodność programu.
W ramach oferty skierowanej do młodzieży (14‒21 lat) co roku są organizowane plenery artystyczne, podczas których pod okiem dyplomowanych artystów z Polski młodzi ludzie uczą się malarstwa, grafi ki, fotografi i. Odbywają się też pokazy fi lmów oraz dyskusje. Letnia szkoła artystyczna kończy się wernisażem prac uczestników. W ciągu roku szkolnego w Domu Kultury Polskiej odbywają się Bitwy Intelektów między uczniami szkół Wileńszczyzny, projekty dotyczące historii alternatywnej, a także wyjazdy edukacyjne do Polski.
Celem wydarzeń plenerowych jest zainteresowanie szerokiej publiczności polską kulturą i tradycjami, a także promowanie wielokulturowości Wileńszczyzny. Każdego roku Dom Kultury Polskiej bierze udział w Nocy Kultury, która jest miejscem spotkań stołecznych artystów różnych środowisk. Tego wieczora na ustawionej przy budynku scenie grają lokalne polskie zespoły, uczestnicy święta mają możliwość spróbowania tradycyjnej kuchni polskiej. Wydarzeniem promującym wielokulturowość jest Festiwal Rzemiosła na placu Ratuszowym w Wilnie. Impreza składa się z trzech bloków tematycznych: rzemiosło, muzyka oraz kuchnia polska. Odwiedzający mają okazję, by sprawdzić się w wiciu wileńskich palm, garncarstwie, tkactwie, introligatorstwie, podziwiać polskie tańce ludowe oraz rozsmakować się w specjałach polskiej kuchni.
Dom Kultury Polskiej w Wilnie był głównym partnerem I i II Światowego Zjazdu Wilniuków. Przedsięwzięcie, skierowane do Polaków związanych z Wilnem i Wileńszczyzną, ściągnęło tysiące miłośników litewskiej stolicy. Ideą Zjazdu jest utworzenie wspólnej platformy wymiany myśli dla wszystkich Wilniuków, bez względu na ich wiek i obecne miejsce zamieszkania. W ramach wydarzenia odbywają się koncerty, spektakle, spotkania i dyskusje, wycieczki oraz imprezy sportowe.
„W zdrowym ciele, zdrowy duch!” ‒ do wydarzeń, organizowanych przez Dom Kultury Polskiej w Wilnie należą również edukacyjne rajdy rowerowe oraz spływy kajakowe. Uczestnicy w ten sposób poznają zakątki Litwy i Polski z bliska.
W 2019 r. Dom Kultury Polskiej w Wilnie w ramach Festiwalu Grand OFF zorganizował na Zielonych Jeziorach pokaz fi lmów krótkometrażowych. Organizatorzy umieścili ekran na tafl i jeziora Balsys, co umożliwiło widzom pełne zanurzenie się w sztuce kina niezależnego. Inicjatywa okazała się strzałem w dziesiątkę, a wileńska instytucja kulturalna została nagrodzona w Warszawie za najlepszy pokaz podczas Festiwalu Grand OFF.
Polska tradycja jest bogactwem, dziedzictwem narodowym, kopalnią wiedzy o przeszłości, która tworzy naszą tożsamość. Jest również nieodłącznym elementem polskiej kultury, który należy kultywować i chronić przed zapomnieniem. Dom Kultury Polskiej w Wilnie od wielu lat przekazuje wiedzę na temat tradycji w przyjaznej i atrakcyjnej formie. Zapusty, czyli ostatnieszaleństwa karnawałowe, zajmują stałe miejsce w kalendarzu cyklicznych imprez instytucji. Obleganą imprezą są również Andrzejki ‒ mieszkańcy Wileńszczyzny spotykają się, by wspólnie się bawić przed rozpoczynającym się adwentem. Organizator zapewnia niezwykłe atrakcje, takie jak koncerty gwiazd muzycznych, występy taneczne, pokazy sztucznych ogni czy muzyka odtwarzana przez dj-ów. Zabawa odbywa się przy suto zastawionych stołach!
We wrześniu 2020 roku w Wilnie podpisano list intencyjny w celu stworzenia zaplecza dla działalności telewizyjnej TVP Wilno, którego stronami są Minister Spraw Zagranicznych RP, Telewizja Polska S,A, Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" oraz Fundacja Pomocy i Dobroczynności „Dom Kultury Polskiej w Wilnie”.
Od roku na Litwie działa nowy kanał Telewizji Polskiej TVP Wilno, nadawany w języku polskim. W pierwszą rocznicę istnienia przyszedł czas na kolejny etap rozwoju ośrodka. Stanie się to w wyniku rozbudowy Domu Kultury Polskiej w Wilnie i powstania studia TVP Wilno
W liście intencyjnym czytamy: "Mając na względzie znaczenie Domu Kultury Polskiej w Wilnie, który jest najważniejszą instytucją infrastruktury kulturalno-społecznej polskiej społeczności Wileńszczyzny, oraz uwzględniając rozwój działalności i wzrastające potrzeby polskiej mniejszości narodowej na Litwie, jak też strategiczne plany strony polskiej, mające na celu zapewnienie dostępności polskiej oferty telewizyjnej na Litwie, strony porozumienia zobowiązują się do współpracy mającej na celu rozbudowę Domu Kultury Polskiej w Wilnie, w tym powstanie zaplecza dla działalności telewizyjnej TVP Wilno."
Obowiązki sygnatariuszy, stosownie do właściwości, to:
List podpisali w obecności premiera Mateusza Morawieckiego i delegacji rządowej:
Koncepcja prac gotowa będzie do końca 2020 roku, rozbudowa ma się rozpocząć w 2021, zaś termin zakońćzenia inwestycji planowany jest na rok 2022. Tym samym nowe studio telewizyjne zostałoby uruchomione w 2023 roku.
Dom Polski w Wilnie czeka rozbudowa. Gotowa jest koncepcja i plan realizacji. Dzieło śp. marszałka Andrzeja Stelmachowskiego, założyciela i prezesa Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" będące największą instytucją polską na Litwie, organizującą - od 2001 - życie kulturalne mieszkających tam Polaków, przyjmie w swoje gościnne mury redakcję TVP WIlno. Tak postanowiono w podpisanym dzisiaj w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów porozumieniu pomiędzy pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Telewizją Polską S.A, Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska” i Fundacją Pomocy Dobroczynności „Dom Kultury Polskiej w Wilnie”.
Porozumienie w imieniu rządu podpisał Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz Stanu w MSZ, zaś ze strony Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" prezes Dariusz Piotr Bonisławski oraz wiceprezes Krzysztof Łachmański reprezentujący Fundację Dobroczynności i Pomocy „Dom Kultury Polskiej w Wilnie”
„Rozbudowa Domu Kultury Polskiej w Wilnie ma charakter strategiczny. Rozwijanie współpracy z Polonią i Polakami za Granicą jest jednym z głównych priorytetów działań rządu, w tym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.” – powiedział Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz Stanu w MSZ podczas ceremonii podpisywania porozumienia. Zadanie to będzie polegało na zapewnieniu trwałego wsparcia naszych Rodaków na Litwie poprzez zwiększenie oferty działalności kulturalnej, edukacyjnej i informacyjnej dla tej społeczności.
Obecny na uroczystości Pełnomocnik Rządu ds. Polonii i Polaków za Granicą minister Jan Dziedziczak ocenił, że "Dom Kultury Polskiej w WIlnie [...} to niezwykle ważne miejsce, które pozwoli na lepsze funkcjonowanie TVP Wilno oraz da szansę na podtrzymanie i rozwój środowiska Polaków na Wileńszczyźnie."
To w pełni wpisuje się w priorytety działalności Domu Kultury Polskiej do których należy edukacja kulturalna, polegająca na promowaniu polskiej kultury wśród mieszkańców Wileńszczyzny oraz wspieraniu lokalnego ruchu artystycznego i innej działalności kulturalnej. Ważnym zadaniem tej instytucji jest również kultywowanie lokalnych tradycji, folkloru, ocalenie od zapomnienia wszystkich wartości, które od wielu pokoleń kształtowały tożsamość narodową Polaków na Wileńszczyźnie.
Realizacja tych zamierzeń jest możliwa dzięki współpracy z licznymi organizacjami społecznymi, których siedziby mieszczą się pod dachem Domu Kultury Polskiej, m.in.: Związek Polaków na Litwie, Stowarzyszenie Nauczycieli i Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna”, Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie, Uniwersytet oraz Akademia Trzeciego Wieku, Polski Teatr w Wilnie, Polskie Studio Teatralne, Polski Zespół Artystyczny Pieśni i Tańca „Wilia” itd.
Dom Polski został wybudowany przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” ze środków przeznaczonych przez Senat RP w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą, o które zabiegał marszałek Andrzej Stelmachowski rozumiejąc wagę tego typu instytucji na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej.
Docenienie m.in. tej potrzeby i kontynuacja wsparcia polskich instytucji na Wschodzie przez polski rząd, stały się podstawą do przyznania w 2018 roku przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" premierowi Mateuszowi Morawieckiemu nagrody im. profesora Andrzeja Stelmachowskiego "Za zasługi na rzecz Polonii". Dzisiejsze porozumienie jest swoitą kontynuacją podjętego ponad 20 lat temut wysiłku w rozdubowie infrastruktury instytucjonalnej, służącej Polakom na Litwie.
Ukończenie rozbudowy wraz z wykończeniem i wyposażeniem nowego budynku (sali widowiskowej, części hotelowej, kawiarnianej) oraz wyposażenie studia telewizyjnego TVP Wilno zaplanowane zostało do końca 2022 r.
Poświęcenie nowego skrzydła Domu Kultury Polskiej wybudowanego przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” ze środków przeznaczonych przez Senat RP , jubileusz 20-lecia działalności Domu Kultury Polskiej i dwa lata działalności TVP Wilno, które znalazło swoją siedzibę w tej polskiej placówce - to powód do uroczystości z udziałem wicepremiera i ministra Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu Piotr Glińskiego.
W spotkaniu w Domu Kultury Polskiej wzięli udział również szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michał Dworczyk, Szymon Szynkowski vel Sęk, sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Dariusz Piotr Bonisławski.
W uroczystości wmurowania aktu erekcyjnego uczestniczyli również członkowie Rady Programowej TVP Polonia z Panią Małgorzatą Gosiewską wicemarszałek Sejmu oraz wiceprezes TVP Mateusz Matyszkowicz , uczestnicy i beneficjenci projektu oraz wielu gości honorowych.
– Partnerskie i przyjazne relacje polsko-litewskie są nie tylko naszym zobowiązaniem wobec minionych pokoleń, ale także najlepszym gwarantem przyszłości naszych krajów – mówił podczas wizyty w Wilnie wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Piotr Gliński. Wicepremier Gliński podkreślił, że jego poniedziałkowa wizyta w litewskiej stolicy ma trzy wymiary – jest związana z relacjami w obszarze kultury, wyzwaniami w obszarze bezpieczeństwa i racji stanu oraz rozbudową Domu Kultury Polskiej. Minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu zwracał także uwagę na budowę instytucji kultury, które służą dialogowi i współpracy. „Zawsze będziemy wspierać inicjatywy związane z funkcjonowaniem instytucji kultury, instytucji zrzeszających Polaków za granicą, jak i inicjatywy medialne” – zadeklarował.
Dom Polski w Wilnie czeka rozbudowa. Dzieło śp. marszałka Andrzeja Stelmachowskiego, założyciela i prezesa Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" będące największą instytucją polską na Litwie, organizującą - od 2001 - życie kulturalne mieszkających tam Polaków, przyjmie w swoje gościnne mury redakcję TVP WIlno.
„Rozbudowa Domu Kultury Polskiej w Wilnie ma charakter strategiczny. Rozwijanie współpracy z Polonią i Polakami za Granicą jest jednym z głównych priorytetów działań rządu, w tym Ministerstwa Spraw Zagranicznych.” – powiedział Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz Stanu w MSZ podczas ceremonii podpisywania porozumienia między Wspólnotą Polską a MSZ, w lutym bieżącego roku..
Pełnomocnik Rządu ds. Polonii i Polaków za Granicą minister Jan Dziedziczak ocenił, że "Dom Kultury Polskiej w WIlnie [...} to niezwykle ważne miejsce, które pozwoli na lepsze funkcjonowanie TVP Wilno oraz da szansę na podtrzymanie i rozwój środowiska Polaków na Wileńszczyźnie."
Dzisiaj wicepremier Gliński wspólnie z wicemarszałek Sejmu Małgorzatą Gosiewską oraz Szefem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michałem Dworczykiem, wiceministrem spraw zagranicznych Szymonem Szynkowskim vel Sękiem i członkiem Zarządu Telewizji Polskiej Mateuszem Matyszkowiczem wzięli udział w poświęceniu budowy oraz wmurowaniu kamienia węgielnego pod nową część Domu Kultury Polskiej, w którym mieszczą się m.in. studia TVP Wilno.
ROZBUDOWA DOMU KULTURY POLSKIEJ W WILNIE
FINANSOWANA PRZEZ MINISTERTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH RP
ZADANIE PUBLICZNE FINANSOWANE JEST ZE ŚRODKÓW
KANCELARII PREZESA RADY MINISTRÓW
